22.03.2023 - 11:41 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Azerbaycan'ın II. Dağlık Karabağ Savaşı'nı yalnızca 44 günde kazanıp Ermenistan'ı hezimete uğratması, Güney Kafkasya'daki dengeleri kökünden değiştirdi. Türkiye'nin dünya çapında şöhrete sahip silahlı insansız hava aracı Bayraktar TB2'nin başrol oynadığı zafer, bölgedeki bir ülkenin tüylerini diken diken etmeye yetti: İran.
Dağlık Karabağ'da işgal altındaki topraklar bir bir kurtarılırken, İran'ın kuzeyinde yaşayan Azeriler sınır hattına gelerek sevinç gösterilerinde bulundu. Azerbaycan ordusunun tarihi zaferiyle İran sınırının 130 kilometrelik bölümü el değiştirdi ve sınırın tamamını Bakü yönetimi kontrol etmeye başladı.
Savaşın sona ermesiyle İran ilk hamlesini yaptı ve Azerbaycan sınırında askeri tatbikata girişti. Dağlık Karabağ yıllarca Ermenistan işgali altındayken hiçbir tatbikat yapmayan İran'ın birdenbire Azerbaycan sınırında gövde gösterisine girişmesi, bir anda gündemi değiştirdi. Tahran yönetimi, resmi açıklamalarında Azerbaycan'ın burnunun dibinde giriştiği 'savaş oyunu'nun hiç de inandırıcı olmayan şekilde teröristlerine karşı gerçekleştiğini savundu.
Sınırdaki hareketliliğe ilk dikkat çeken isim, Azerbaycan lideri İlham Aliyev oldu. Aliyev, İkinci Dağlık Karabağ savaşının yıldönümünde tatbikatın zamanlamasına dikkat çekti, "Bunu bir zaman kesitinde analiz ettiğimizde bunun hiçbir zaman olmadığını görüyoruz. Neden şimdi ve neden bizim sınırımızda? Bu soruları ben değil, Azerbaycan toplumu soruyor. Bu soruyu dünyadaki Azerbaycanlılar soruyor" dedi.
Aliyev'in açıklamalarından saatler önce ise, İran'ın dini lideri Hamaney Azerbaycan'ı hedef alan Twitter mesajları paylaştı. Hamaney video mesajında, Hazar Denizi kıyısındaki sorunun çözümünde yabancı orduların bulunmasına izin verilmemesini istedi. Azerice olarak da paylaşılan mesajların adresi açık şekilde Bakü'ydü:
"Kuzeybatı İran'ın sorunlarında İran silahlı kuvvetleri akıllıca ve sert hareket ediyor. Başkalarının akıllıca hareket etmesi ve bölge için sorun çıkmasına izin vermemesi daha iyi. Kardeşleri için kuyu kazanlar kuyuya kendileri düşüyor."
Türkiye ve Azerbaycan, İran'ın tankları sınıra getirmesine birlikte tatbikat düzenleyerek yanıt verdi. Söz konusu hamle, Tahran'da Bakü'ye karşı var olan öfkeyi daha da artırdı.
İran'ın asıl rahatsızlığı, alt üst olan bölgesel dengelerde Türkiye'nin sahneye çıkmasıydı. İran'da iktidara yakın olan medya Türkiye'nin bölgede artan etkisini günlerce eleştirdi ve Ankara'nın Tahran ile Erivan'ın bağlantısını kesmeyi hedeflediğini yazdı.
İran Devrim Muhafızları'na çok yakın bir savunma gazetecisi olan Hüseyin Daliryan, Twitter paylaşımında İran'ın Azerbaycan'daki kritik hedeflere bin füze göndererek çatışmayı bir günde bitirme gücü olduğunu yazdı.
2021 sonbaharından bu yana gerilim hiç dinmedi, İran Azerbaycan sınırında yeni tatbikatlar yaptı. İran askeri güç gösterisiyle Azerbaycan'ı kontrol etmeyi denedi ancak bir sonuç alamadı.
Nahçıvan ile Azerbaycan'ı birbirine bağlaması beklenen Zengezur Koridoru ise, İran'ın uykularını kaçırıyor. Çünkü, koridor İran ile Ermenistan arasındaki kara bağlantısını kesebilir. Tahran yönetimi, geçtiğimiz yıl Zengezur Koridoru'nun muhtemel güzergahına yakın konumdaki Ermenistan şehri Kapan'da konsolosluk açtı. Ermenistan ise, İran'da Azerbaycan Türkleri'nin sembol şehri Tebriz'de bir konsolosluk açmayı planlıyor.
Takvimler 2023'ü gösterdiğinde, İran'daki Azerbaycan Büyükelçiliği'ne silahlı saldırı düzenlendi. İki ülke arasındaki gerilimi bir kez daha gün ışığına çıkaran Kalaşnikoflu saldırıda bir kişi hayatını kaybetti.
Ermenistan'la ilişkilerini sıkılaştıran ve Azerbaycan'ın İsrail'den silah satın almasına öfke duyan İran'dan paylaşılan son video görüntüsü, gündeme bomba gibi düştü. Animasyonda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın okuduğu bir şiir kullanıldı, İran-Azerbaycan sınırındaki Aras Nehri'ne doğru uçan bir vahşi kuşun saniyeler içinde Şahid-136 kamikaze insansız aracına dönüştüğü görüldü.
Dahası, videoyla birlikte Azerbaycan'ı doğrudan, Türkiye'yi ise isim vermeden tehdit eden akılalmaz mesajın paylaşılmasıydı:
"Aliyev ve destekçilerine mesajımız açık: Bir gün geleceğiz."
Animasyon beklendiği gibi sosyal medyada fırtına kopardı, Türk ve Azerbaycanlı kullanıcılar İran'ı topa tuttu veya alaya aldı.
Video görüntüde yer alan kamikaze drone Şahid-136, İran'ın Rusya'ya sattığı ve Ukrayna'daki saldırılarda kullanılan bir silah. Ruslar, Şahid-136'yla başkent Kiev dahil kilit altyapı tesisleri veya sivil yerleşimleri vurdu.
İran ve Ermenistan arasındaki sıkı ilişkiler ise dikkat çekici. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, geçtiğimiz yıl Kasım ayında İran'ı ziyaret etti.
Yıllardır ağır ekonomik darboğazla boğuşan İran'da, geçtiğimiz yıl Eylül ayında Mahsa Amini adlı genç kız başörtüsünü yanlış taktığı gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltına alındı ve yaşamını yitirdi. Gençlerin başını çektiği gösteriler, birkaç gün içinde doğudan batıya, kuzeyden güneye tüm İran şehirlerine yayıldı. İran rejiminin 1979'dan bu yana yüzleştiği en şiddetli protesto dalgası, aylarca devam etti. Gösterilerde yüzlerce protestocu yaşamını yitirdi. Azeriler, İran'daki en büyük etnik grup. Protestolarda Azeri gençlerin de yer aldığı biliniyor.