Büyük yüksek, küçük düşük tansiyon!

Bu hastaların tansiyonu ölçüldüÇünde büyük tansiyon 140, küçük tansiyonu ise 40 çıkabiliyor. VKV Amerikan Hastanesi Kardiyoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Ahmet Oktay, konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı. Halk arasında tansiyon yüksekliÇi ya da düşüklüÇü olarak bilinen kan basıncı oynamaları bazen aşırı olabiliyor. Son yıllarda üzerinde durulan büyük tansiyonun yüksek olmasına karşın küçük tansiyonun normal ya da normalden düşük olması, özellikle yaşlı hipertansiyon hastalarında riski artırdıÇı yönünde yorumlanıyor. Gerçekten de sadece büyük tansiyonun yüksek olması (140 mm Hg'nın- 14'ün üzerinde), buna karşın küçük tansiyonun normal veya düşük kalması (90 mm Hg'nın -9'un altında) pek de nadir görülmeyen bir durumdur. "İzole sistolik hipertansiyon" olarak isimlendirdikleri bu durum, özellikle yaşlılarda karşımıza çıkmaktadır. Esasında büyük kan basıncı hem kadınlarda, hem de erkeklerde yaşla sürekli bir artış eÇilimindeyken, küçük kan basıncı her iki cinsiyette de 55-60 yaşlarından itibaren azalma eÇilimi gösterir. Böylece yaşlılarda hipertansiyon sıklıkla sadece büyük tansiyonun yüksekliÇi şeklinde ortaya çıkar. Büyük (sistolik) tansiyonun yüksek, buna karşın küçük (diyastolik) tansiyonun normal veya düşük olması ne anlama geliyor? Bu tip hipertansiyonun kansızlık, tiroid bezinin fazla çalışması gibi bazı nadir nedenleri söz konusuysa da, izole sistolik hipertansiyon genelde kalpten çıkan ana atar damarın(aortun) ve onun ana dallarının yaş ve damar sertliÇine baÇlı olarak sertleşmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Sertleşen damar duvarı kanın pompalanmasıyla beklendiÇi oranda esneyip genişleyemeyeceÇinden damar içindeki kan basıncı yükselmek zorunda kalmaktadır. İzole sistolik hipertansiyon neden olur? Gözlemsel çalışmalara göre hem büyük, hem de küçük kan basıncının yükselmesinin birbirinden baÇımsız olarak ve benzer şekilde inme ve kalp krizine baÇlı ölüm riskini artırdıÇı bilinmektedir. Özellikle yaşlılarda yapılmış gözlemsel çalışmalarda ise, ilginç olarak riskin büyük kan basıncının artmasıyla doÇru orantılı olarak arttıÇı, buna karşın küçük kan basıncı ile ters orantılı olduÇu (yani küçük kan basıncının azalması ile riskin arttıÇı) belirlenmiştir. Sonuç olarak, sadece büyük kan basıncı yüksekliÇi, küçük kan basıncının yüksekliÇi kadar olumsuz ve riskli bir durumdur. Sevindirici olarak, sadece büyük kan basıncı yüksek olanlarda kontrollü ilaçla tedavi çalışmalarında, büyük kan basıncının aşaÇıya çekilmesi ile inme, kalp krizi, kalp yetersizliÇi gibi risklerde anlamlı bir azalma saÇlanabildiÇi tartışma götürmeyecek şekilde kanıtlanmıştır. Sadece büyük tansiyonun yüksek olması, iki tansiyon deÇerinin de yüksek olması kadar kalp-damar hastalıkları riski açısından tehlikeli midir? Kanıtlar çok güvenilir olmamakla birlikte elimizdeki gözlemsel veriler yaşlı hipertansiyon hastaları grubunda, küçük tansiyon deÇeri düştükçe riskin, yani olumsuz sonuçların ortaya çıkması ihtimalinin arttıÇına işaret etmektedir. Bir başka ifade tarzıyla büyük kan basıncıyla küçük kan basıncı arasındaki fark ne kadar genişlemişse veya açılmışsa, kişinin riski o oranda artmakta gibi gözükmektedir. Yani büyük kan basıncı yüksek, ancak küçük kan basıncı düşük(60 mm Hg'dan (6'dan) düşük) yaşlı hipertansiyonlular özellikle yüksek risk taşıyan bir grubu temsil etmektedirler. Son yıllarda ortaya konmuş bu husus, sadece büyük kan basıncı yüksekliÇi olan hastaların tedavisinde bazı sorun ve kuşkuların da kaynaÇı olmaktadır. Peki bu kişilerde küçük kan basıncının çok düşük olması aynı riski yaratır mı? Teorik olarak ve de bazı gözlemsel çalışmalara bakarak, özellikle koroner kalp hastalıÇı bulunanlarda küçük kan basıncının 60 mm Hg'nın altına çekilmesinin kalp krizi ve ölüm riskini artırabileceÇi söylenebilir. Ancak izole sistolik hipertansiyon hastalarında yapılan ilaç çalışmaları küçük kan basıncının çok düşürülmesinin kalp krizi olaylarını artırdıÇını gösterememiştir. Bu bulgular sevindirici olmakla beraber, bazı nadir olgularda küçük kan basıncının çok düşürülmesinin olumsuz etkileri söz konusu olabilir. Buna raÇmen, izole sistolik hipertansiyonlu hastalarda ilaç tedavisinin yararlarının çalışmalarda gayet net olarak ortaya konmuş olması, son derecede önemlidir. Bu nedenle, izole sistolik hipertansiyonun tedavisinde, küçük tansiyonu fazla düşürmenin bazı sakıncaları olabileceÇi akılda tutulmalı, büyük tansiyonun normal sınırlara çekilmesi için azami çaba sarfedilmelidir. Bu nedenle büyük kan basıncını normal deÇerlere çekerken küçük kan basıncının aşırı düşmesine meydan vermemektir. Sadece büyük kan basıncı yüksek olanlarda tedavi nasıl olmalı?