Yapay zekâ ile iş birliği zamanı
Yapay zekâ teknolojileri hızla gelişirken, beraberinde getirdiği tartışmalar da katlanarak artıyor. Şüphesiz her alanda olumlu-olumsuz pek çok etkisi olan yapay zekâ binlerce mesleği yok ederken yerine yenilerini getirecek. Peki, ne yapılmalı?
Yapay zekâ hayatın her alanında yer almaya başladı. Derslerin yapay zekâ tarafından anlatılacağı öğretmensiz sınıflar yolda. Uluslararası konferansları yapay zekâ teknolojileri çeviriyor. Yapay zekâ çocuk bakıcıları gündemde. Bu gelişmeler hızla devam ederken yapay zekânın getireceği tehlikeler ve olumsuzluklar da konuşulmaya devam ediyor. Günümüzün pek çok mesleğini yok edeceği bir gerçek. Gençlerin bunu göz önüne alarak, yapay zekâ teknolojilerini öğrenip geleceğin mesleklerine yönelmeleri gerekiyor. Peki, bu meslekler neler olacak? Gençler kendini geleceğe nasıl hazırlayabilir? Ülkemizde bu konuda çalışan uzmanların ortaklaşa çıkardığı “Yapay Zekâ Okuryazarlığı” kitabı bunun gibi pek çok sorunun cevabını veriyor. Gazi Üniversitesi öğretim üyesi, Yapay Zekâ ve Dijital Dönüşüm Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Doç. Dr. Şahin Gökçearslan ile yapay zekânın mesleklere etkisini konuştuk. Gökçearslan, tüm gençlerin ve öğretmenlerin yapay zekâ okuryazarı olması ve yapay zekâyı sadece tüketen değil, üreten konuma geçmemiz gerektiğini söylüyor.
*Yapay zekânın pek çok mesleği yok edeceğine dair uzun yıllardır öngörüler var. Gelinen noktada durum nedir gerçekten bazı meslekler yok olmaya başladı mı son araştırmalar ve öngörüler neler?
Tüm dünyada yapay zekâ, meslekleri değiştirme ve dönüştürme gücüyle fırsat ve endişelere yol açmaya devam ediyor. Özellikle tekrarlayan ve öngörülebilir görevlerde yapay zekânın otomasyon gücü ile iş yükü azalırken çalışanlar artık daha yaratıcı, karmaşık ve stratejik görevlere odaklanma fırsatı elde edecek. Örneğin yapay zekâ, öğretmenlerin iş yükünü önemli ölçüde azaltarak tekrarlanan ve gereksiz ilave yük olan işlere ayrılan zamanı azaltıyor. Yapay zekâ, öğretmenlerin tükenmişlik düzeyini düşürmenin yanı sıra eğitimde dönüşüme işaret ediyor. McKinsey raporuna göre; 2030’a kadar milyonlarca kişi işlerini kaybedecek, ancak bu kişilerin büyük bir kısmı yeni iş fırsatları bulabilecek. Raporda, bugün çalışanların yüzde 60’ının 1940’ta var olmayan mesleklerde çalışacağı belirtiliyor. Son 80 yıldaki istihdam büyümesinin yüzde 85’inden fazlasını teknoloji odaklı yeni pozisyonlar oluşturuyor. Goldman Sachs’a göre, 2055’te işlerin yarısı yapay zekâ odaklı olacak. Yaratıcılık, eleştirel düşünme, problem çözme, duygusal zekâ ve sosyal beceri gibi yapay zekâ algorit-maları ile kopyalanması daha zor olan beceriler yüksek talep görmeye devam edecek görünüyor.
*İş kaybının daha yoğun olduğu meslekler hangileri?
Örneğin veri girişi, muhasebe, çeviri, başlangıç düzey grafik tasarım, müşteri hizmetleri gibi alanlarda insan gücüne duyulan talebin azalması, otonom araçlarla ulaşımda personel ihtiyacının azalması öngörüler arasında. Bazı işleri devralırken veri bilimi, makine öğrenimi ve yapay zekâ geliştirme gibi alanlarda yeni meslekler ortaya çıkarıyor. Çalışanların hangi mesleği yaparsa yapsın mesleklerini icra ederken yapay zekâ ile iş birliği yapabilme yeteneklerini geliştirmeleri önemli. Yapay zekâ eğitimcisi, yapay zekâ etiği uzmanı, robot etiği danışmanı, sanal gerçeklik geliştiricisi, artırılmış gerçeklik sanatçısı yeni gelişecek mesleklere örnek verilebilir.
*Marangoz, tesisatçı, oto tamircisi gibi el emeği gerektiren pek çok meslek tercih edilmemeye başlandı ve gerçek ustalar bulunamıyor. Bu konuda yapay zekânın ne gibi bir katkısı olacak?
Yapay zekâ öğrenci ihtiyaçlarına cevap veren kişiselleştirilmiş öğrenme ortamları, öğrenci başarı ve gelişimini izleme, öğrenene özel içerik ve geri bildirim tasarlayan, sınıf içi ve dışı etkileşim olanaklarının yanı sıra öğretmenlerin gelişimine destek fırsatları ile eğitimde devrim yaratacak potansiyele sahip. Örneğin, marangozluk eğitimi alacak bir kişi, sanal ortamda yapay zekâ, sanal/artırılmış gerçeklik teknolojileri ile kişisel ihtiyaçları çerçevesinde aletleri kullanmayı ve teknikleri uygulamayı öğrenebilir. Nasıl YouTube ile yeni beceriler öğrenebiliyorsak; herkes, mikro yeterlilikler ve sertifikaları bu yeni öğrenme ortamlarında deneyimleyebilir.
Okullarda yapılması gerekenler
* Okullar bu konuda gereken donanıma sahip mi? Yeni nesil meslekler hakkında gençlerimizi ne kadar yetiştirebiliyorlar?
* Okullar ve organizasyonların yapay zekâyı insan yeteneklerini destekleyici ve tamamlayıcı bir şekilde adapte etmesi, öğrenen ve çalışanların yapay zekâ çağına uyum sağlaması ve yaşam boyu öğrenme süreçlerine katılım sağlaması önemli.
* Öğretmen-öğrenci ve çalışanların yapay zekâ okuryazarı olmalarının yanı sıra yapay zekâ destekli yeni öğrenme süreçlerine adapte olmaları da gerekiyor.
* Üniversiteler bilimsel ve mesleki etkinliklerin geliştirilmesinde yapay zekâyı etkin biçimde kullanma konusunda desteklenmeli.
* Yapay zekâ teknolojilerine erişim fırsatı tüm öğrencilere eşit sunulmalı.
* Dünyada yapay zekâ üreten konumda olmamız önemli.
* Şirketler yapay zekânın sunacağı mesleki olanaklardan yararlanma konusunda desteklenmeli.
* YÖK ve Millî Eğitim Bakanlığı’nın çalışmalarına bütüncül bir yaklaşım getirilmeli.
* Tüm paydaşların dünyadaki yapay zekâ yarışına odaklanıp uluslararası iş birliği ile ulusal yapay zekâ stratejimize uygun biçimde daha kapsamlı ve derinlemesine etki yaratacak ortak çalışmalar planlaması gerekir.
Geleceğin öne çıkan meslekleri
* Geleceğin meslekleri neler? Gençlerimizin hangi alanlara yönelmeleri tavsiye ediliyor?
Dünya Ekonomik Forumu raporuna göre; gençlerimizin analitik düşünme, yapay zekâ, yaratıcı düşünme ve liderlik gibi alanlara yönelmeleri, gelecekteki meslek seçimlerinde onlara önemli avantajlar sağlayacak. Geleceğin meslekleri arasında;
* Veri bilimci
* Yapay zekâ ve siber güvenlik uzmanı
* Dijital pazarlama
* Yönetim ve organizasyon analisti
* Finansal teknoloji mühendisi
* İnsan kaynakları
* Dijital dönüşüm ve eğitim teknolojisi uzmanı, ön planda yer alıyor.
Gençlerin yapay zekâ ile iş birliği becerilerini tüm mesleklerde geliştirmeleri, analitik ve yaratıcı düşünme becerilerinin yanı sıra yapay zekâ ve büyük veri, dayanıklılık, esneklik ve çeviklik, liderlik ve sosyal etki, hayat boyu öğrenme, empati ve aktif dinleme becerilerini geliştirmeleri öneriliyor.
Mesai saatlerine yapay zekâ ayarı
* Hep olumsuz taraftan bakıyoruz ama yapay zekânın mesleklere katkıları neler olacak?
* Yapay zekâ ile teknoloji ve bilimdeki gelişmeler hızlanacak.
* Eğitim, sağlık ve üretim gibi birçok alanı kapsayan gelişmelerin hızlanması ile insan ve çevresindeki problemlerin azalmasına önemli katkı getirecek.
* İş yerlerinde verimliliğin artmasına, iş süreçlerinin hızlanmasına ve hataların azalmasına fırsat sunar. Örneğin haftada 40 saat çalışan bir kişi 10 saat veya daha az sürede daha verimli biçimde işini tamamlayabilir. Geri kalan sürede yeni iş geliştirme olanakları veya daha az süre çalışma gündeme gelebilir.
* Dünya mesai saatlerini ayarlamaya başladı. Yapay zekânın birçok işte insan yeteneklerini destekleme potansiyeline sahip olduğu unutulmamalı.
* Yapay zekâ mesleki iş süreçlerinde yöneticilerin karar alma sürecini büyük ölçüde iyileştirebilir. Yeni ürün, hizmet, pazar ve endüstrilerin yaratılmasını sağlayabilir.
* İş sağlığı ve güvenliği süreçlerinde, insan sağlığının iyileşmesine ve insan hayatına mal olan kayıpların en az seviyeye düşmesine olanak sunar.
* Toplumda alt kademede görülen ve yapay zekâ çağında kimsenin yapmaması gereken işlerin yerini yapay zekânın ve robotların alması oldukça ümit verici gelişmelerden.