Profesyonel yaşamda çocuk olmak

Son dönemlerde hemen her alanda başarılı çocukların isimleri öne çıkıyor. Bunların arasında en çok konuşulan isim ise İspanya Millî Takımı oyuncusu 17 yaşındaki Lamine Yamal oldu. Çocuk yaşta profesyonel yaşam ve ardından gelen yüksek başarının çocukların gelişimi üzerindeki etkilerini uzmanlara sorduk.

Hemen her gün farklı alanlarda şampiyonluklar, madalyalar kazanan, başarıları ve yetenekleriyle bizi kendilerine hayran bırakan genç isimler görüyoruz. Buna son örnek İspanya Millî Takımı’nı şampiyonluğa ulaştıran ve finalden bir gün önce 17 yaşına basan oyuncusu Lamine Yamal oldu. Real Madrid’li futbolcumuz Arda Güler de 17 yaşındayken Fenerbahçe’de oynamaya başlamıştı. 13 yaşındaki millî satranç sporcumuz Yağız Kaan Erdoğmuş, dünyanın en genç büyükustası unvanına sahip oldu. Sarp Şarlı, 11 yaşında rüzgâr sörfünde Dünya 3.’lüğünü elde etti. Olimpiyatlarda ve farklı spor dallarında da 18 yaş altı isimler öne çıkıyor. Ülkemizde ve dünyada çocuk yıldızlara da çok fazla örnek var. “Bizim Ev” dizisiyle tüm dünyada fenomen olan Olsen ikizleri, “Harry Potter” ile hayatımıza giren Emma Watson ve çocuk şarkıcı olarak hitlere imza atan Justin Bieber sadece bazıları. Bir yandan büyümenin getirdiği duygusal, fiziksel değişimleri yaşarken, diğer yandan eğitim hayatlarını sürdürüyor, milyonların ilgisini üzerlerinde taşıyorlar. Geç saatlere kadar setlerde, antrenmanlarda çalışıyor, sık sık seyahat ediyorlar. Çocuk yaşta profesyonel olan kişilerin sağlıklı gelişimi için aileler nelere dikkat etmeli? Başarı ve ilgi odaklı olmak psikolojilerini nasıl etkiliyor? Koç Üniversitesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Doç. Dr. Herdem Aslan Genç ve Uzman Danışman Psikolog Oya Çanak ile konuştuk.

Doç. Dr. Herdem Aslan Genç:

“Sosyal medya hesapları yoruma kapalı olmalı”

Spor, sanat veya başka alanlardaki başarılarla kazanılan ulusal hatta uluslararası çapta tanınma olumlu bir motivasyon kaynağı olabilirken, aynı zamanda stres, baskı ve akranlarından ayrı kalma gibi zorlukları da beraberinde getirebilir. Başarıya odaklanma genellikle çocuğun özgüvenini artırabilir ve kendini ifade etme yeteneğini geliştirebilir. Ancak sürekli bir başarı baskısı altında olan çocuklar stres, kaygı ve depresyon gibi sorunlar yaşayabilirler. Genç, performansı sonucunda övgü ve beğeni aldığında, çabalarının ve yeteneğinin doğrulandığını, verdiği emeğin karşılık bulduğunu hisseder. Bunlar gencin özsaygısını ve özgüvenini, özyeterlilik hissini artırır. Bunun yanı sıra ünlülük durumu aynı zamanda büyük bir baskı ve beklenti yükü getirir. Sürekli olarak iyi performans gösterme, popülerliği sürdürme ve hayranlar, aile ve kulüp veya sponsorlardan gelen yüksek beklentilere uyum sağlama ihtiyacı, büyük bir baskı yaratır. Bu beklentiler performansla sınırlı kalmayabilir; gençlerin davranış ve iletişimlerini beğeni toplama amacıyla şekillendirmeleri gerekebilir. Bu kimlik gelişimi, olduğu hâliyle kabul görme hissini olumsuz etkileyebilir.

Tanınır olmak özellikle sosyal medyanın varlığı ile kişisel gizliliğin korunmasını oldukça zorlaştırır. Kişi, son yıllarda sıkça karşılaştığımız siber-zorbalık, siber-linç durumlarına maruz kalabilir. Çocuk, sadece olduğu kişiye değil aynı zamanda oluşturduğu imaja uygun şekilde yaşamak için çaba sarf eder ve bu baskı, çocuğun stres, kaygı ve başarısızlık korkusu yaşamasına neden olabilir. Biz ailelerden ve gençlerden‘troll’ denilen hesaplardan gelebilecek yıkıcı yorumları önlemek için sosyal medya hesaplarını yorumlara kapatmalarını isteriz. Başarı gösterdiği alandaki yetişkinler tarafından, özellikle menajerler, kulüpler ve hatta aile üyeleri tarafından çocuğun performansına, finansal kazançlarına öncelik verilmesi, bir sömürü riskine de kapı açabilir. Bu durumda aileler ve diğer yetişkinler çocuğun başarısını ve kariyerini desteklemek ile gelişimsel, sosyal ve duygusal ihtiyaçlarını karşılamak arasında hassas bir denge kurmak zorundalar. Profesyonel rehberlik almak çocuğun başarıları ve ruhsal sağlığı arasındaki dengeyi korumak için önemli olabilir.

Uzman Danışman Psikolog Oya Çanak:

“Çocukların başarısını kendinin sanmamalı”

Çocuğun yaşam başarısına ulaşabilmesi için, mizacına ve diğer genetik özelliklerine ek olarak sağlıklı zihin, beden, ruhsal gelişimi için uygun ortamların aile tarafından sağlanması gerekir. Başarılı bir kariyer için sağlıklı insan ilişkileri, sağlıklı korunmuş sınırlar, özsaygı ve dış dünyaya özgüvenle açılabilmesi için atılganlık becerilerinin desteklenmesi, etik ve ahlaki üst düzey değerlerin eğitimini çocuğun benimsemesi gerekir. Aileler çocuklarının başarılarını kendi başarıları sanmadan ve onlardan fazlasını onlar için hissetmeden destekleyici tutumu benimsemeli. Hocalarının da çocukların başarısını kendi başarıları sanmadan narsistik uzantı gibi öğrencilerini görmeden, özdeğerlerinin sonuçtan ve diğerlerinin ilgisinden uzak olabileceğini onlara aşılayabilmesi, tehditkâr ve fiziki, duygusal ihmal ve istismardan uzak durmaları gerekir. Aileler çocuklarını koruyacak bir çevre oluşturarak ilerleyebilmeli ve buna ek olarak çocuklarının yılmazlıklarını artırıcı, iç motivasyonlarını olumlu anlamda etkileyici, destekleyici konuşmalar yaparak, çocuklarının ticari amaçlarla kullanılmamasına özen gösterebilmeli. Çocuklarını koşulsuz sevgi ve saygı ile desteklemeleri önemli. Bale, oyunculuk, dans gibi alanlarda çocukların göz önünde olması çok normaldir ve bunu engellemek demek zaten bu alanda kendilerini geliştirmemeleri anlamına gelir. Sosyal medyada ticari kazanım amaçlı alan dışı olarak kullanımı örneğin ilgili sanata dair olan sponsorluklar dışındaki marka iş birlikleri, duygusal istismar kapsamına girebilir.

20 maddede sağlam bir yaşam başarısı için öneriler

Ailece bağlılığın korunduğu anların sağlanması

Duygusal bakımdan çocuğun kendini emniyette hissetmesi

Stresle başa çıkabilme konusunda çocuğun desteklenmesi

Ruhsal, fiziksel, zihinsel sağlığına özen gösterilmesi

Duygu konuşan ebeveynliği benimsemek

Çocuğun aidiyet hissini korumak

Çocuğun hayır diyebilmesini sağlayan bir ortam

Otoriter olmayan yöntemle iş birliği içeren eğitim ortamı

Çocuğun duygularını özgürce ifade edebileceği alan

Bol bol ekransız oyun ve akran

Ödül ve cezadan uzak bir yaklaşım

Sınırlı sosyal medya kullanımı

Çocuğun problemlerinin yargılanmadan dinlenilmesi

Sıkıntı duygusuyla baş edebilmesine rehberlik etme

Aşırı koruyucu olmadan hata ve keşfe alan tanıma

Öğrenme ve gelişimini rekabete bağlamama

Cinsiyet ayrımı konusunda oldukça dikkatli olma

Şiddet ve istismara yönelik çocuğu koruma

Çocuğun mahremiyetine saygı gösterme.

Çocuğu aktif dinleme