Pozitif ebeveynlik penceresinden bakın
Ebeveyn çocuk ilişkisinde çoğu zaman çocuklarımızın hoşumuza gitmeyen davranışlarına odaklanıyor, ceza ya da ödülle davranışı sonlandırmaya çalışıyoruz. Oysa sorunun kaynağını bulup, ihtiyacı gidermeden davranışlar değişmiyor. Pozitif Disiplin Temelli Pozitif Ebeveynlik eğitimleri, ebeveynlere bu gözle başka bir pencere açıyor.
Ebeveynlik konusunda pek çok yaklaşım ve eğitim var. Çocuk yetiştirme ve iyi bir ebeveyn olmayla ilgili çoğu zaman kafamız karışıyor ve bilgi kirliliği içinde kayboluyoruz. Oysa çocukla sağlıklı iletişim kurabilmek, her sorunun ılımlı bir şekilde çözülmesinin anahtarı. Sağlıklı iletişimde en etkili yollardan biri de pozitif ebeveynlik yaklaşımı. Bireysel Psikoloji kuramını geliştiren Alfred Adler’in prensiplerini temel alan yaklaşımda davranışa değil, altındaki yanlış inançlara odaklanılarak sorun temelinden giderilmeye çalışılıyor.
New York Adler Enstitüsü’nün hibesiyle ve İBB Vakfı ortaklığıyla İstanbul’un farklı bölgelerinde gerçekleştirilen ücretsiz eğitimlerde, pozitif sınır koyma, öfke yönetimi, ödül ve cezanın etkileri, sorumluluk bilincini geliştirme, çözüm sürecine çocuğu dâhil etmek, kardeş çatışmaları gibi konular anlatılıyor. Uluslararası Pozitif Disiplin Eğitmeni Burak Alptekin ve Adler Enstitüsü Türkiye Başkanı Prof. Dr. Bilge Uzun ile pozitif ebeveynliğin temellerini konuştuk.
Ebeveyn çocuk ilişkisinde pozitif disiplin nasıl uygulanır?
B.A: Pozitif disiplin, ödül-ceza içermeyen, aidiyet ve önemlilik hissiyle iş birliğini geliştiren, uzun vadede etkili, hoşgörülü, aynı zamanda kararlı bir ebeveynlik modelidir. Ebeveyn çocuk ilişkisinde şu an baş etmeye çalıştığımız şeyleri ve bundan 20 yıl sonra varmak istediğimiz noktayı tespit ederek yola çıkarız. Zorlukları karşılama biçimlerimiz ulaşmak istediğimiz hedeflere hizmet ediyor mu? Bu soruyla beklentilerimizi, kararlılığımızı ve bağımızı koruyarak, önleyici, müdahale edici ve koruyucu disiplin araçları uygulamaya başlıyoruz.
Çocuklarla yaşamı paylaşma ve iş birliği yapma konusunda hangi adımları izlemeliyiz?
B.A: Bir davranışı düzeltmeden önce yapılması gereken ilk şey bağ kurmak. Aidiyet ve önemlilik hissetmeden ne ebeveyn ne de çocuk elinden gelenin en iyisini yapabilir. Ebeveynin bunu başarması için bir davranışın nasıl ortaya çıktığını, olumsuz davranışın altındaki sebepleri ve nasıl gidereceğini bilmesi gerekiyor. Ebeveynlik rolü giderek artan pek çok talebi karşılama baskısıyla yüz yüze, bu da “ebeveynlik stresi”ne sebep oluyor. Bu stres iki tarafa da iyi gelmiyor ancak ebeveynlik becerileri öğrenilen beceriler.
Ödüllendirmeden ya da cezalandırmadan çocuklarla uzlaşma nasıl sağlanabilir?
B.U: Kendimize, diğerlerine ve dünyaya ait inançlarımız erken dönemde bizimle kurulan ilişkiler yoluyla gerçekleşir. Çocuklar onlara söylenenler ve yapılanlara dayanarak karar verirler. Eğitimdeki temel amaç bu kararların sürekli desteklendiği bir ebeveyn çocuk ilişkisi kurgulamak. Bu da beraberinde her iki taraf için de saygı, sorumluk ve iş birliği gerektiriyor.
Çözüm odaklı iletişim nasıl kurulur?
B.A: Hataları öğrenme fırsatı olarak görmemiz gerek. Ebeveynlerde “eyvah travma yaşattım” paniği var, oysa hatamızı fark edip telafi ederken çocuklara rol model olmaya devam ediyoruz. Bir sorun yaşandı, peki şimdi ne yapmalıyız? Burada önemli olan ne? Bu yaklaşım değerler kavramının gelişmesine ve verdiği güvenlik hissiyle beynin mantık yürüten, empati gösteren kısmını devreye alıyor. Çözüm üretmek tam da bu noktada başlıyor.
B.U: Pozitif disiplin, çocuğu her aşamada çözüme dâhil ederek yeterlilik hissi kazanmasını sağlıyor. Kararlar, içinde bulunulan duruma ve taraflara saygılı, mantıklı, konuyla alakalı ve faydalı olmalı. Bu yolla gelişen karar verme becerisi pek çok yaşamsal becerinin gelişimini destekliyor.
“Yaramazlık bir şifredir”
Prof. Dr. Bilge Uzun: Pozitif Disiplin eğitimleri 70’den fazla ülkede aynı çerçevede uygulanıyor. Kültürler üstü bir formata sahip. Programın temel amacı demokratik bir aile ortamında çocukların kendilerine ve başkalarına saygı duymayı öğrenmelerine, sorumluluk ve iş birliği kazanmalarına kısacası “sosyal ilgilerini” geliştirmelerine yardımcı olmak. Davranışın altında her zaman bir inanç vardır. Yaramazlık bir “şifredir.” Pozitif Disiplin, ebeveynlerin çocuğun hatalı davranışlarına neden olan temel duygu ve düşüncelerini anlamalarına, davranışın altındaki kişisel mantıklarını keşfetmelerine olanak tanıyor. Bu da işbirliğinin kapılarını her iki taraf için aralıyor.