“Dışarısı güvensiz” değil “Evimiz güvenli”

Uluslararası çok satanlar listesindeki “Bütün Beyinli Çocuk” ve “Dramsız Disiplin” kitaplarının yazarlarından Dr. Tina Payne Bryson’ın, pandemi sürecinde çocuklarla doğru iletişim kurmanının yollarını anlattığı online seminerden çarpıcı başlıkları sizler için derledim.

Çocuklarımız istenmeyen bir davranış yaptığında, genelde mutsuz olup, davranışını bir an önce değiştirmesini isteriz. Oysa davranışın arkasındaki nedenlere ve ihtiyaçlara odaklanmayız. Dr. Tina Payne Bryson, geçen hafta, Psikoloji İstanbul ev sahipliğindeki “Dramsız Disiplin Mümkün” başlıklı online seminerde, işte bu konulara değindi. Disiplinin yolları ve çocukların uygunsuz davranışlarıyla başa çıkma konusunda birbirinden değerli bilgiler veren Bryson, çocukların bizi dinlemeleri ve öğrenmeleri için, öfke anında onlarla duygusal bir bağ kurabilmemiz gerektiğini söylüyor: “Davranış, geliştirilmek istenen becerilerin bir iletişimidir. Bu becerilerin gelişimine destek olursanız, davranış sorunları daha çabuk çözülür ve zamanla daha az efor harcarsınız. Disiplin, çocukların beceri geliştirmesini öğretmektir. Etkin bir disiplin sisteminiz varsa, giderek daha az müdahaleye ihtiyaç duyarsınız çünkü kendi kendilerine yapmayı öğrenirler. O nedenle çocuklarla yaşadığımız çatışmaları, disiplin sorunu yerine, çocuğun geliştirmesi gereken beceri olarak algılamak gerekli. Düşünüş şeklini, ‘Nasıl cezalandırırım?’ değil, ‘Nasıl beceri geliştiririm?’ olarak değiştirirsek her şey yoluna girer.”

Davranışa odaklanmanın, çocuğun neden bunu yaptığı üzerinde durmamaya yol açtığına da dikkati çeken Dr. Bryson, “Çoğu zaman kötü davranış, çocukların bilinçsiz yaptığı ve içinde bulunduğu çaresizliği gösterdiği bir araçtır. Sorunlu davranış, çocuğun en iyi uyumlanması olabilir. Belki stres ve travma yansıması, belki bir yapamama hali, belki de bir ihtiyacı olabilir” diyor.

“Entegre beyin”

Dan Siegel ile yazdığı “Bütün Beyinli Çocuk” kitabında “entegre beyin” kavramından söz eden Bryson, beyni kırmızı, mavi ve yeşil olmak üzere 3 bölge olarak ele alıyor. Beynimizde farklı çalışan bölümler bulunduğunu ve entegrasyonun, bu farklılıkları bir arada kullanabilmek olduğunu söyleyen Bryson, “Kırmızı ya da mavi bölge mantıklı düşünemediğimiz, entegrasyonun olmadığı, öfke patlamaları ya da içe kapanmalar yaşadığımız anlar. Beynimizi doğru kullanabildiğimiz zamanlar ise yeşil bölge aktif oluyor. Çocuklarda beynin entegre çalışabilmesi için, prefrontal korteksin (ön lob) iyi bir şekilde gelişmesi gerekiyor, bu da sağlıklı bir ebeveyn etkileşimiyle oluyor” bilgisini veriyor.

“Daha fazla sarılalım”

Byrson bu süreçte güven inşa etmenin önemini anlatıyor: “’Dışarı çıkamayız çünkü dışarısı kötü ve tehlikeli’ demek yerine; ‘Evimizde kalıyoruz çünkü evimiz güvenli’ demeli. Tehlike yerine güven inşa ediyoruz. Bir kelime çok şey değiştirir. Çocukların bu süreçten tehlike kaygısıyla değil, güvenle çıkmasını istiyoruz. Daha fazla kucaklamamız, sarılmamız gerekebilir.”

Öfke nöbeti sırasında:

Çocuğunuz stresli ve öfke nöbetinde iken;

Göz seviyesinin altında olmaya çalışın.

Rahat bir beden pozisyonunda olun. Bu hareket çocuğun beynine hızlıca “Tehdit yok” der.

Bağırmak yerine, empatik bir cümle kurun. “Senin için buradayım” deyin.

*Ebeveyn olarak kendinizi nasıl sakinleştireceğinizi öğrenin.

Çocuklar pandemi dönemi sıklıkla zor duygular yaşıyorlar. Çocuklar zor duygular yaşadıklarında kızıyor ya da küçümsüyoruz. Bu nedenle duygularını bizimle paylaşmaktan vazgeçiyorlar. Oysaki ne kadar çok bağ kurabilirsek, o kadar az disiplin sorunuyla karşılaşacağız.

Sakinleştirici araçlar hazırlayın, empati kurun. Bazı ebeveynler bunların çocukları şımartacağını düşünüyor ama şefkat göstermek sınır koymayacağımız anlamına gelmiyor.

Bazen ne yaparsak yapalım sakinleştirmemize izin vermezler. O zaman sorun: “Peki ne yaparsam sakinleşebilirsin ya da sakinleşmek için neye ihtiyacın var?”

Oyuncu olmak işleri kolaylaştırır

“Oyun oynamak ve oyuncu olabilmek çok önemli. Matematik öğretirken bile oyun oynayabilir ve şapşal şeyler yapabiliriz. Maskeliyiz ama göğsümüze gülen yüz asabiliriz. Her ne yapıyorsanız komik ve eğlenceli hale getirmek daha etkili olacaktır.”

Beklentileri düşürüp, kuralları esnetebiliriz

“Çocuklar da ebeveynler de hayatta kalmaya çalışıyor. O yüzden bu dönem kuralları esnetmenin kimseye zararı yok. Pandemi sonrası eski kurallara döneriz. Buna bozulabilirler. Ama çocuklarımızın esnek dayanıklılığa sahip olmaları için onların zorluklar yaşamasına izin vermeliyiz.”

Çocuğumuzun güvenli bağlanma hissetmesi için;

İşleri batırdığımızda özür dileyip, onarabiliriz. Bunu gördüklerinde bizim de mükemmel olmadığımızı ve onların da mükemmel olması gerekmediğini görüyorlar. Güvenli bağlanma kurabilmenin en önemli noktalarından biri güvenli bir liman olabilmek.

Çocuklar bu günlerde kendimize özen gösterip kendimize de iyi davrandığımızı görmeliler. Sadece çocukların yanında değil kendi yanınızda da durun.

Her zaman için kendi ebeveynlerimizden daha iyi ebeveynler olabiliriz. Size nasıl bir ebeveynlik yapılmış olursa olsun, kendi hikâyenizden anlam çıkarırsanız, olmak istediğiniz gibi bir ebeveyn olabilirsiniz.