Çocuklar motor becerilerde sınıfta kalıyor

Ayakkabılarını bağlayamıyor, dengede durmakta, zıplamakta, koşmakta, çatal kaşık kullanmakta zorlanıyorlar. Çocuklarda giderek artan motor becerilerindeki gerilemenin sebebi ekranlar mı?

Sokaktaki oyunun yerini ekran başındaki oyunun aldığı günümüz dünyasında çocuklar, yaşlarından beklenen motor becerileri sergilemekte zorlanıyor. Zıplama, takla atma gibi  fiziksel hareketlerin yanı sıra kendi başlarına yemek yemek, üstünü giyinip çıkarmak, kalem tutmak, top sektirmek gibi pek çok işlevi yerine getiremiyor. Araştırmalar da bunları destekliyor. Education Week’in araştırmasına göre, çocukların yüzde 77’si kalem ve makas tutmakta zorlanıyor, yüzde 69’u ise 5 yıl öncesine göre ayakkabı bağlamakta güçlük çekiyor. New York Üniversitesi’nde 250’den fazla bebek üzerinde yapılan başka bir araştırmaya göre, pandemiden sonra doğan bebekler, önce doğanlara göre ince motor becerileri kullanmakta güçlük çekiyor. Bu gerilemenin tek sebebi ekranlar mı? Ebeveynler bu konuda neler yapabilir? Beyin ve Sinir Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Serdar Dağ ile konuştuk.

Prof. Dr. Dağ, çocukların motor gelişiminin 6 yaşına kadar büyük ölçüde tamamlandığını, basit hareketlerle başlayan motor gelişimin, önce yürüme sonra daha kompleks hareketlerle ergenlik döneminin sonuna kadar devam ettiğini anımsatıyor:  “Motor gelişimi ince motor ve kaba motor olarak ikiye ayırırız. İnce motor hareketleri beynin daha kompleks çalışması sonucu oluşur. Beynin hareketle ilgili tüm bölümlerinin koordineli ve düzgün çalışmasıyla meydana gelir. Kalem tutma, yazı yazma, düğme ilikleme gibi ince motor hareketler çocuğun kendine olan özgüvenini artırır ve başarılı olmasını sağlar. Vurma vs. gibi kaba hareketleri yapmak için beyin o kadar çok efora ihtiyaç duymaz.”

Çocukta motor gelişimi için öncelikli kuralın, çocuğun beynindeki motor hareketleri idare eden hücrelerin sağlamlığı ve çocuğun gerekli besin maddelerini alması olduğunu söyleyen Dağ, “Anne sütü vermek ilk yaşta çok önemlidir. Bunun yanında eksik kalan vitaminlerin takviyesi gerekir. Çocukları spora yöneltmek, yeteneğine göre resim yapmak ve bir müzik aleti çalmak da motor fonksiyonları geliştirir” diyor.

“Telefonlar sadece konuşma aracı olmalı”

Cep telefonunun konuşma dışındaki tüm özelliklerinin çocuklar için kapatılmasının daha sağlıklı olduğunu düşünen Prof. Dr. Serdar Dağ, araştırmalara göre, 20 yaşından önce cep telefonu kullanmaya başlayanların, bu telefonları yetişkin olarak kullanmaya başlayanlara göre beyin tümörü geliştirme riskinin daha yüksek olduğunu, bunun nedeninin çocuklarda, yetişkinlere göre daha ince doku ve kemik yapısı bulunması olduğunu belirtiyor.

“Hepimizin bildiği gibi motor fonksiyonları geliştirecek etkinlikler tarihe karışıyor gibi. Çocukların tek eğlence kaynağı ve aktivite alanı ekranlar oldu. Oyun üreticileri tarafından planlı bir şekilde ayarlanmış ödüller ve cezalar gençlerdeki oyun oynama arzusunu besliyor. Gençler sanal ortamda kendilerini çok daha kontrolde ve güçlü hissediyor. Bu da haz duygusunu aşırı artırıyor.”

Hangi yaşta, hangi ince motor hareketler beklenir?

3 YAŞ

Bir yetişkinin göstermesinin ardından kâğıda bir yuvarlak çizebilme

Bir parça kâğıdın ortadan ikiye bölünmesi ya da kesilmesi

Büyük düğmelerin iliklenmesi ve çözülmesi

4 YAŞ

Diğer parmak uçlarının başparmak ucuyla birleştirilmesi

Çatal kullanımı

Yardım almadan giyinme ve soyunma

5 YAŞ

Kalemin doğru tutulması

Bir örnekten yardım alarak üçgen çizme

Bir kâğıda çizilmiş dairenin makasla kesilmesi

Ayakkabı bağlama

6 YAŞ

Oyuncak küplerin üst üste ve yan yana dizilerek bir yapı oluşturulması

16-20 parçalık yapbozların çözülmesi

Yiyeceklerin bıçakla kesilmesi

Düzgün makas kullanımı

Hangi yaşta hangi kaba motor hareketler görülmeli?

3 YAŞ

Bir topu bir-bir buçuk metre mesafedeki bir yetişkine atabilme

Düşmeden koşabilme

Dört tekerlekli bisiklete yardım alarak binebilme

4 YAŞ

İki ayağını da kullanarak merdiven çıkabilme

Hızını değiştirerek koşabilme

Bir topu vücudunu ve kollarını kullanarak yakalayabilme

5 YAŞ

Tek ayağı üzerinde zıplayabilme

Zıplama egzersizleri yapabilme

Eğilerek parmak uçlarına dokunma egzersizi yapabilme

Bir topu yalnızca iki elini kullanarak yakalayabilme

6 Yaş

25 cm’ye kadar objelerin üzerinden atlayabilme

Dört tekerlekli bisikleti yardım almadan kullanabilme

Nesneleri isabetli olarak fırlatabilme

Kendisine atılan toplara tekme atabilme.