Geçen hafta yazdığım “İşe Alırken Hangi Soruları Sormalı?” başlıklı yazım konusunda, Nilay Ulutaş Kezer’in gönderdiği çok yerinde bir eleştiri iletisini sizinle paylaşmak istiyorum.
Kezer diyor ki:
“Herhangi bir adaya, medeni durumunu sormak ya da varsa çocuklarına yokluğunda kimlerin baktığını sormak sizce ne kadar doğrudur? Ailevi nedenlerin önümüzdeki yıllarda kişinin işini ne kadar etkileyebileceğini sormak... Kim buna doğru yanıtı verir ki? Önceki işlerinizde işten çıkarıldığınız ya da ayrılmanızı istedikleri oldu mu? Bir iş görüşmesinde, özgüven sarsıcı bu tür soruları sormak ne kadar adil ve ne kadar insancadır?
Ülkemizde her ne kadar aksi iddia edilse de işsizlik oranları oldukça yüksek; işverenler daima haklı, daima çalışan karşısında güçlü. İşten çıkarılmanın her zaman haklı bir nedeni yok. İşe alımlarda imzalan sözleşmelerde pek çok yasal hakkınızdan vazgeçmek durumunda bırakılıyorsunuz.
Hem Türkiye'de hem de yurtdışında pek çok iş görüşmesinde her iki tarafta da yer aldım. Türkiye'de aday olarak katıldığım pek çok görüşmede yanlış pek çok örnek ile karşılaştım. Yurtdışında işe alımlardan sorumlu bir yönetici olarak çalıştığımda ise, kişilere özel hayatlarıyla ilgili yaşı ve medeni hali dahil soru sorulmaması gerektiğini ve bir iş yerinde verimliliği ve başarıyı getiren noktalara; gerek adayların ve gerekse çalışanların açıklarını arayan bir kültür yerine, onların güçlü noktalarına odaklanmak olduğu öğrendim.
Annem kanser olduğunda her haftasonu Türkiye'ye gelip kendisini görebilmek için, her Cuma öğleden sonra izin aldım. Bir çocuk sahibi olmak için tedavi görmem gerektiği ortaya çıktığında yurtdışındaki pozisyonumdan istifa ettim; Türkiye'de bir pozisyon önerildi; kabul ettim. Her ameliyat günü rapor kullandım ama işimi hiçbir zaman aksatmadım; işime değer kattım. İnsan hayatında insanca pek çok olumsuzluk ile karşılaşabilir. İşe alımdan sorumlu İK uzmanlarının ya da tüm diğer yöneticilerin görevi, çalışanların ya da adayların açıkları yakalamak değil, şirkete hangi güçlü vasıflarıyla nasıl artı değer katabileceklerini sorgulamaktır.”
Hangi sorular etiğe aykırı?
Uluslararası uygulamada, işe alma sırasında adaylara aşağıdaki soruların sorulması mevzuata veya iş etiğine aykırı sayılıyor:
* Kaç yaşındasınız? Hangi tarihte doğdunuz?
* Lise/üniversiteden ne zaman mezun oldunuz?
* Başvurduğunuz pozisyon için çok genç olduğunuzu hissetmiyor musunuz?
* Kaç yaşında emekli olacaksınız?
* Sıhhi durumunuz nasıldır?(veya bu konuda herhangi bir sual)
* Medeni durumunuz nedir?(veya bu konuda herhangi bir sual)
* Çocuk sahibi olma planınız var mı?(veya bu konuda herhangi bir sual)
* Eşiniz çalışıyor mu?(veya, Hangi işte çalışıyor?)
* Nerede doğdunuz? Hangi ırktansınız? Evde hangi lisanı konuşuyorsunuz?(veya bu konuda herhangi bir sual)
* Hiç tutuklandınız mı?(veya bu konuda herhangi bir sual)
* Hangi dine mensupsunuz?(veya bu konuda herhangi bir sual)
