Son yıllarda bankacılıkta faizsiz finansman yöntemlerinin uygulanması arttı. Birçok yatırım da İslami Tahvil (Sukuk) çıkarılmasıyla finanse ediliyor. Faizsiz finansman yöntemleri şunlar:
Mudaraba (Emek Sermaye Ortaklığı): Bir tarafın emek, bilgi ve tecrübesini (müteşebbis), diğer tarafın (faizsiz banka) ise sermayesini ortaya koyması suretiyle oluşturulan ve faizsiz bankalar tarafından en fazla başvurulan bir fon kullandırma yöntemidir.
Müşaraka (Kâr-Zarar Ortaklığı): Belirli bir yatırımın veya faaliyetin finansmanını sağlamak amacıyla, taraflardan biri banka olmak şartıyla iki veya daha fazla tarafın, sözleşme hükümlerine göre genellikle tüzel kişiliği bulunmayan adi ortaklık niteliğinde bir ortaklık kurduğu, yatırımdır.
Murabaha (Peşin Alım Vadeli Satım): Peşin mal alıp vadeli satmak suretiyle finansman kullandırmadır. Bir çeşit swap işlemidir.
İcara (Kira finansmanı): Bir ekipmanı ya da bir binayı müşterilerinden birisine sabit bir tutar üzerinden ve sabit bir dönem için kiraya verilip; kiralama süresi sonunda mülkiyetin alıcıya geçmesidir. Bir çeşit leasing işlemidir.
Karz-ı hasen (Faizsiz Ödünç Karşılıksız Borç): Kâr amacı gütmeksizin üretim dışı olarak verilen sosyal kredilerdir.
Selem (İleriye dönük satın alma): Finansman ihtiyacı duyan bir kişinin ileride teslim edilmek üzere peşin bedelle bir miktar misli mal satmasıdır. Faizsiz yoldan finansman açığını kapatmak için kullanılan bir yöntemdir.
İstisna (Siparişe dayalı satın alma): Peşin ya da vadeli bir bedel mukabilinde bir malın imal ya da temin edilip teslim edilmesi işlemidir.
Sukuk uygulamaları
Türlerine göre Sukuk uygulamaları da aşağıdaki biçimde gerçekleşiyor.
Mudaraba Sukuk: Mubaraba sukuku, mudarabe ortaklığı hükümlerine göre yürütülen ve ortaklardan birinin ya da üçüncü bir tarafın mudarib (çalışmaya katılan; bir çeşit şahittir) olarak tayin edildiği sukuk türüdür.
Müşaraka Sukuk: Müşaraka sukukta, finans kurumu çalışma sermayesi sağlamakta ve sözleşme ile finans kurumu ile bir teşebbüs (şirket) arasında bir proje finansmanına yönelik önceden belirlenen oranlarda ortaklık tesis edilmektedir.
İcara Sukuk: İcara sukukta, finans kurumu, üretimde veya serviste kullanılacak ekipmanı veya mülkü satın alıp, şirkete kiralamaktadır.
Murabaha Sukuk: Murabaha sukuku, murabaha konusu mal bedelini finanse etmek üzere çıkartılan eşit değerdeki senetler olup bu sayede malın mülkiyeti sukuk yatırımcılarına geçmektedir.
Selem Sukuk: Bu sukuk türünde, ileri vadeli bir teslim sözleşmesine(selem) endeksli olarak sukuk ihraç edilerek, bu işlem için gerekli kaynak temin edilir.
İstisna Sukuk: Büyük tutarlarda finansman ihtiyacı duyulan projelere(köprü, baraj, enerji santralleri gibi) kaynak temini için, ihraç edilen sukuktur.
Melez Sukuk: Birden fazla varlık havuzuna dayandırılarak oluşturulan ve farklı tipte(istisna, murabaha, icara vb.) sukuk dayanağı olan bir sukuk türüdür.
Yukarıdaki bilgileri derlerken “Finans Politik & Ekonomik Yorumlar” dergisindeki Ünal Battal ve Akansel Yalçınkaya’nın makalesinden faydalandım.
