İstanbul Erenköy Gümrüğü’nde belki de son yılların en önemli gümrük vurgunlarından birisi ortaya çıkarıldı.
Milliyet’in kamuoyuna duyurduğu vurgunun içeriği, Çin’den ithal edilen ve kanserojen madde taşıdığı gerekçesiyle gümrük tarafından ithalat işlemleri yapılmayarak imha kararı verilen ayakkabılardı. Buraya kadar geçmişte benzerleri yaşanan olayın farkı daha sonra anlaşıldı. Gümrük idaresinin gözetiminde yapılan imha işlemi sırasında, kutulardaki ayakkabıların Çin’den ithal edilenler olmadığı ve kanserli madde içeren ayakkabıların piyasada satıldığı tespit edildi.
Maddi değeri daha önceki gümrük vurgunları kadar olmasa da toplumu ilgilendiren “halk sağlığı” boyutu nedeniyle bu vurgun, kamuoyunda büyük tartışmalara neden oldu.
Yaşanan bu olay, devletin ve toplumun zarara uğratılmasının acı bir örneği olarak değerlendirilmesine karşın aslında Türk Gümrük İdaresi’nin içinde bulunduğu durumun net olarak yansıtılmasına büyük katkı sağladı.
İki başlılık hâli
Dünyada geçerli olan gümrük sistemlerine uyumu gerçekleştirip ülkenin ithalat ve ihracat işlemlerinde öncelikli söz sahibi olan gümrük idaresinin, yapılan son düzenlemeler sonrasında özellikle adli soruşturmalarda iki başlı olarak hareket etmesi beraberinde bazı sıkıntıları getiriyor.
Aynı örnekten devam etmek gerekirse İstanbul Gümrük Ticaret Bölge Müdürlüğü, şekil olarak kendisine bağlı olan Kaçak İstihbarat Gümrük Muhafaza Müdürlüğü’nün “adli kolluk” görevine sahip değil.
Uygulamada Gümrük Ticaret Müdürlükleri kaçakçılık faaliyetlerinin önlenmesi kapsamında yakaladıklarını, adli işlemler için Kaçak İstihbarat Gümrük Müdürlüğü’ne göndermek zorunda.
Böylece, ister istemez yaşanan iş yoğunluğu, soruşturmaların gecikmesine neden oluyor.
Bu gecikmeler, son örnekte görüldüğü gibi vurgunların ya da suiistimallerin yaşanmasını sağlıyor.
Gümrük ve Ticaret Bakanı Nurettin Canikli’nin açıkladığı 33 bin zehirli ayakkabının, bir anda uçup yerine başka ayakkabıların konulduğunun anlaşılmasında herkesin atladığı bir soruyu ortaya koymakta fayda var.
“Vurgunda kullanılan eskimiş ayakkabılar nereden toplanıyor?”
İşte sorunun yanıtı: Piyasada ayakkabı satışı yapan firmaların bazıları, ticari faaliyet çerçevesinde kimi zaman düzenledikleri “Eskiyi getir, yenisini götür” gibi kampanyalarla piyasadan “kötü günler” için kullanılmış ayakkabıları topluyor. Zamanı geldiğinde bu ayakkabılar, özellikle ithalat sistemi içinde Erenköy’deki olayda olduğu gibi ülkeye getirilen mallarda yaşanan sorunlarda “çözüm odaklı” kullanılıyor!
Çifte kazanç sağlıyor
Gümrükte bekleyen malların değiştirilmesi yönteminin dışında ithalatçı bazı firmaların oldukça sık kullandığı diğer yöntem ise yurtdışından getirtilen ayakkabı siparişlerinin tamamının sol tekinin bir gümrük müdürlüğüne, sağ tekinin de başka bir gümrük müdürlüğüne gönderilmesi.
Böylelikle ihracı gerçekleştiren yabancı firmanın hatalı ürün gönderdiğini beyan ederek ithalat ettiği ürünlerin işlemlerini yapmayıp gümrüğe bırakan ithalatçılar, daha sonra yürürlükteki mevzuatı kullanarak TASİŞ üzerinden ayakkabıların sol tekini ve sağ tekini satın alarak piyasaya yeniden takım ayakkabı olarak sürmeyi beceriyorlar.
Bu becerinin maliyeti elbette devlete oluyor. Bu yöntemle devlet gümrük vergisini asıl ithalatçıdan alamazken, “hatalı bulunan” ayakkabıların piyasaya sürülmesiyle firmalar hem vergi, hem de maliyet boyutunda çifte kazanç sağlıyor.
Cevap bekleyen 3 soru
Erenköy olayından sonra Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na üç soru yönelterek yanıtlarını bekleyelim:
1. Erenköy Gümrüğü’ndeki olay, İstanbul Gümrük Ticaret Bölge Müdürlüğü’nce yaklaşık bir ay önce Ankara’ya bildirildi mi?
2. Bu kadar süre beklendikten sonra, olayın Milliyet tarafından kamuoyuna duyurulmasıyla sonrasında ancak müfettiş gönderilmesi idari açıdan görevi ihmal değil midir?
3. Ankara’nın Bağlıca mevkiinde hangi üst düzey gümrük yöneticilerinin gayrimenkullerinin olduğu biliniyor mu?
Erenköy Gümrüğü’nde ortaya çıkarılan vurgun, halen devlette görev yapan “namuslu ve haysiyetli” memurların bulunduğunu göstermesi açısından oldukça önemlidir.