Telefon dinlemede performans kriterleri-2

İçişleri Bakanlığı’nın Danimarka ile gerçekleştirdiği “eşleştirme” (twinning) projesi çerçevesinde telefon dinlemeleri konusunda oluşturulan “performans kriterleri” raporunun ikinci bölümünde, özellikle teknik araçlarla yapılan gizli izlemelere ilişkin tanımlamalar oldukça dikkat çekici.
Türkiye’de, devlet ve istihbarat birimlerinin dinleme, izleme çalışmalarını nasıl bir çerçeveye oturtmaları gerektiği açıkça tanımlanan raporun kalan bölümlerini şöyle özetleyebiliriz:
* Teknik araçlarla gizli izleme:
1. Teknik araçlar kullanılarak yapılan gizli izleme, önlenmesi düşünülen suçun işlenmesi noktasında “somut bir tehlike” söz konusu olduğunda gerçekleştirilir. (Teknik araçlarla izleme faaliyeti için de önlenmesi düşünülen suç, iletişimin denetlenmesini haklı kılan CMK 250. maddede belirtilen suçlardan biri olmalıdır.)
2. İletişimin denetlenmesinden farklı olarak gizli izleme tedbirine ancak hakim kararı ile başvurulabilir. (“Gecikmesinde sakınca olan bir durum var” gerekçesiyle başka bir merci bu tedbire başvurulmasına karar veremez. Kanunda açıkça ifade edilmese de kolluk kuvvetleri, hâkime sundukları talep mektubunda somut gerekçeleri belirterek neden bu tür bir tedbirin alınması gerektiğine yer vermelidir.)
3. Kanunda, gizli izleme faaliyetleri için bir süre getirilmiş olmasa da orantılılık ilkesi gereği, hâkimin bu tedbire, önlenmesi istenilen suçun mahiyetini dikkate alarak belirli bir süre için izin vermesi gerekir. (Gizli izleme faaliyetleri için zamanın yetersiz olduğu durumlarda, kolluk kuvvetleri hakime başvurup ek süre isteme imkanına sahip olmalıdır.)
* Bilgi ve belge talebi:
1. Kolluk kuvvetleri yazılı olarak kamu kurumlarından ve kamu hizmeti veren kuruluşlardan suçu önlemek için bilgi ve belge talep edebilir. (Kolluk kuvvetleri, taleplerinde bilginin neden gerektiğini ifade etmeli ve ilgili kurumu, bilginin suçu önlemek için gerektiğine dair ikna etmelidir.)
2. Kurum ve organizasyonlar, yasal gerekçe ve ticari sırlarından dolayı bilgi ve belge sağlayamıyorlarsa bu bilgi ve belgeler sadece mahkeme emri ile sağlanabilir.

İstihbarat operasyonlarındaki yöntem
n İstihbarat operasyonlarında elde edilen veri ve bilgiler:
1. Her istihbarat faaliyeti için tutanak tutulmalıdır. (Tutanaklar, yazılı talep ve emirlerin içerikleri, emrin başlama ve bitiş tarihleri ve zamanı ile operasyonu gerçekleştiren bireyin kimliğini kayıt altına almalıdır.)
2. İletişimin denetlenmesi ve gizli izleme neticesinde elde edilen bilgi ve belgeler, istihbarat faaliyetleri çerçevesinde elde edilen bilgi ve belgeler suçun önlenmesi dışındaki amaçlar, özellikle mahkemelerde kanıt olarak sunulmak üzere adli amaçlar için kullanılamaz.
* Gizlilik:
1. Ele geçirilen bilgi, belge ve kayıtlar gizlilik ilkesine göre korunur. (Suçu önlemek için gerçekleştirilen istihbarat faaliyetlerinde başarısız olunarak suçun işlenmesinin önlenememesi veya istihbarat faaliyetleri sırasında başka bir suçun işlendiğinin öğrenilmesi hallerinde sonuç ve suçun işlendiği yer cumhuriyet savcılığı ile paylaşılarak soruşturma başlatılır.)
2. İstihbarat faaliyetlerinde elde edilen veri ve bilgiler, uygunluğuna göre Emniyet Genel Müdürlüğü’ne veya Jandarma Genel Komutanlığı’na iletilir.
* İstihbarat operasyonları:
1. Planlı istihbarat operasyonları, İstihbarat Dairesi Başkanlığı şube müdürlükleri veya il emniyet müdürlüklerinin teklifi, merkezin (İstihbarat Daire Başkanı’nın) uygun görüşü ve Emniyet Genel Müdürü’nün onayı ile yürütülmelidir. Operasyonlarda koordinasyonu Başkanlık sağlar.
2. Teknik takiple elde edilen bilgiler, belgelerin korunması ilkesi gereğince “gizli-kişiye özel” seviyesinde saklanır.
3. Kolluk, istihbarat faaliyetleri çerçevesinde hizmetin gerektirdiği hallerde merkez ve taşra birimlerindeki personel, Başkan’ın teklifi ve Genel Müdür’ün onayı ile ticari işletme ve benzeri işyeri açabilir.
4. Polis, jandarma istihbarat birimleri başkanları ile MİT Başkanı her yıl bir araya gelerek ülkenin istihbarat strateji raporunu birlikte hazırlar ve bu rapor değerlendirilmek üzere Başbakanlık aracılığıyla Milli Güvenlik Kurulu’na sunulur.
5. Emniyet Genel Müdürlüğü İstihbarat Daire Başkanlığı, merkez ve taşra birimlerini denetler ve yönlendirir.
6. İstihbarat faaliyetlerinin gerçekleştirilme usulü ve istihbarat personelinin kimlikleri gizli tutulmalıdır ve kamuya ifşa edilmemelidir.

Kriterler uygulanmalı
İki yazıya alıntı yaptığım özel rapordan da anlaşılacağı üzere, telefon dinlemelerinde ve teknik takiplerde uyulması gereken şartlar oldukça sıkı koşullardan oluşturulan yasal bir zemine oturtulmuş durumda. Hemen herkesin telefonunun dinlendiğini ya da izlendiğini düşündüğü korku impataratorluğunun sonunun getirilmesi, bu kurallara istisnasız ve tavizsiz uyulmasına bağlı.