Aptallık ne işe yarar!

Geçen hafta ünlü İtalyan tarihçi Carlo M.Cipolla’nun insanları eylemleri bakımından dört ayrı kategoriye ayırmasından kimi “aptal insan” olarak tanımlayacağımız ve hangi eylemini “aptallık” olarak nitelendireceğimizden bahsetmiş ve ortağa attığı “Aptallığın Temel Yasaları”na değinmiştim. Çok güzel geri bildirimler aldım. Baktım bu konu ilginizi çekiyor, nasıl işe yaradığını da yazmak istedim.

Kendisine hiçbir yarar sağlamadan hatta bazen zarara uğrayarak başka insan ya da insan topluluğuna illa ki zarar verenler aptal insanlar olarak tanımlanıyordu. Kendilerine az fayda sağlamak için başkalarına çok zarar verenlere aptal-haydutlar, kendilerine çok fayda sağlarken başkalarına az zarar verenlere ise zeki-haydutlar deniyordu.

“Aptallığın Temel Yasaları” ise oldukça basitti; aptalların sayısının sonsuz olması. Farklı bir karakter özelliği ile aptal olmayan birinin başka bir alanda aptal olabileceği. Aptal olmayanların her zaman aptalların zarar potansiyelini küçümsediği. Aptal insanların var olan en tehlikeli insan türü olduğuydu.

“Aptallığın Tanımı” ve “Temel Yasaları” konusunda Carlo M.Cipolla ile hem fikirdik. Aptallığın Faydaları” olabileceğini konusunda ise şüphelerim vardı. Acaba bu aptallığın ne gibi faydaları olabilirdi? Olsa olsa aptal gibi görünmeye çalışıp, kaba bir tabir ile aptal ayağına yatıp “Kendilerine fayda sağlayan ama bu arada başkalarına zarar veren haydut insanlar” bu durumdan faydalanabilirdi.

Carlo M.Cipolla’nun tespitleri doğrultusunda; siyasiler her ülkede aptal-haydutların arasından çıktığına ve dünyaya zekilerden çok aptallar yön verdiğine göre aptallık faydalı bir şey olmalıydı. Ünlü tarihçi “Neşeli Öyküler” adlı kitabında “Aptallığın Faydaları” diye başlık atmış olmasa da aptallığın faydalarından (pek de erdemli olmayan hali ile) açıkça bahsediyordu. Aptallığın en çok demokraside ve siyasetçilerin işine yaradığını okuduğumda gene kendisine hak vermekten başka bir çarem kalmadı. (Bakınız Trump!)

Carlo M.Cipolla göre demokrasi her ülkede eşit oranda bulunan ve ne zaman ne yapacakları belli olmayan aptalların inatla ve sürekli olarak aptal-haydutları iktidara getirmesi olarak tecelli ediyordu. Demokratik sistemde güçlülerin genel seçimlerden fayda sağlamasına yardımcı olan bir mekanizmanın bulunduğunu anımsatarak, oy veren insanların bir bölümünün aptallardan oluştuğunu ve haydutların seçilmesini sağlayarak toplumun diğer kesimlerine zarar verdiğini söylüyordu. Gelişmiş veya geri kalmış ülkelerde eşit oranda (% X) aptal bulunmasına rağmen, geri kalmış ülkelerde toplumun aptal üyelerine öbür üyeler tarafından daha etkin olma hakkı tanınıyor olması gibi bir gerçekle bizi yüzleştiriyordu. Olaya bu açıdan bakıldığında da ne yazık ki aptallık bariz bir şekilde bazı kesimler için faydalı görünüyor.

Üstelik aptal doğulmaz, tercihan aptal olunur! İnsan Olarak Doğulmaz, Sonradan İnsan Olunur Bu Da Herkese Nasip Olmaz. İnsan olmada eğitimin önemli bir katkısı vardır fakat tek başına eğitim yeterli değildir. “Nice insanlar vardır üzerlerinde elbise yoktur, nice elbiseler vardır içlerinde insan yoktur”. “Okumuş ama adam olamamış” insanlara örnek çoktur. İlkeli olmak, erdemli olmak insanı insan yapan en büyük değerlerdir. İlkeli olmak birçok insanın işine gelmez. Onlar herkesi kendinden daha az zeki ve aptal zannederler. Aptal haydutlar çoğu zaman diğerlerini kendilerinden daha aptal sanırlar. İnsanlıktan nasibini almış ilkeli insanlar diğer insanları asla aptal yerine koyamazlar.

Bir de aptal olduğunun bile farkına varmayanlar vardır ki onlar diğerlerini aptal yerine koyan aptallardan daha masum olanlardır ama tehlikelidirler. Üstelik aptal olmak her zaman daha kolaydır. Sorumluk almayı gerektirmez. Has bel kader sorumluk alınmış ise de bundan sorumlu olmayı gerektirmez. İşte bu yüzden aptal olmak genelde pek de iyi olmayan bir şekli ile kişiye faydalıdır. Tabi ki sürünün bir parçası olarak yaşamak isteyenlere ya da şeytanın avukatlığını tercih edenlere notunu eklemeyi unutmayalım…

Gelelim pandemi sürecine ve karşılaştığımız, ağlanacak halimize güldüğümüz, haberlere konu olan trajikomik aptallık örneklerine. Neydi aptallık tehlike idi, pandemi sürecinde ise öldürme tehlikesi var artık. Zaman aptal olunmasını, zihni sinir yolar bulup sorumluluk alınmamasını hem kendinin hem diğerlerinin sağlığının tehlikeye atılmasını tolere edecek bir zaman değil artık. Vebali büyük; bir sürü insanın hayatı söz konusu. Bunca zaman aptallığın faydalarından yararlananlara sesleniyorum; bir zahmet uyanın artık, farkına varın ve vazgeçin. Çok tehlikelisiniz…