Tıkanan damarları açmak yeterli değil

Tıkanan damar sıkıntı yaratıyorsa, ya stentle açılmalı ya ameliyatla düzeltilmelidir. Ancak bunlar yapılması gerekenlerin yarısıdır. Eğer damarların daha sağlıklı olması için önlem alınmazsa, çıkacak tıkanıklıklar yeni dertlere yol açar...

Geçen haftalarda damar sertliğine bağlı çeşitli hastalıklardan yakınan hastaların durumlarını aktardım. Bu hafta da dertlerini anlattığım hastaların ne gibi tedavi seçenekleri olduğundan söz edeceğim.

Ya baypas ya stent...
Suat Bey’in gece yatarken sağ bacağında ağrı ve yanmadan şikâyet etmesi doktorunu haklı olarak çok endişelendiriyordu. Çünkü, bu durum damarın ileri derecede dar olduğunu, bacağa dinlenirken bile yeterli kan gitmediğini gösteriyordu.
Kansız kalan kas hücrelerinin ölmeye başlaması kangren demekti. Doktor, ayak parmaklarında bir tırnak batması olsa, ya da ayakkabının vurması nedeniyle deride küçücük bir çatlak oluşsa sonuç felaket olabilir diye düşündü.
Yara giderek büyür, mikrop kapar, kanlanma çok bozuk olduğu için yara iyileşeceğine kötüleşir, ayağı hatta bacağı kesmek gerekebilirdi. Tıkanıklık, yerine ve özelliklerine bağlı olarak ya açık ameliyatla ya da stentle giderilebilir. Teknolojinin ilerlemesi sayesinde bacak damarlarındaki birçok darlık balon ve stent yöntemiyle tedavi edilir oldu.
Aort damarı tıkanmışsa
Aort damarı karnın içinde ikiye ayrılmadan önce tıkandığı kişilerde de sigarayı bırakmanın, düzenli yürüyüşün ve aspirinin yararı olur. Ama bir çok hastada bunlar yeterli olmaz ve kan akımının düzeltilmesi gerekir.

Sigarayı bırak, yürümeye başla
Bacak damarlarındaki darlıklar nedeniyle giderek şikâyetleri artan ve neredeyse bir kaç adımda bacak ağrıları başlayan Suat Bey’in doktoru, tedaviye derhal sigarayı bırakarak başlaması gerektiğini söyledi. Bunun yetmeyeceğini, sigara dumanıyla temas edeceği ortamlardan da uzak durmasını tembihledi. Hastalığı bu kadar ilerlemeden gelmiş olsa, aspirin ve yürüyüş tavsiye edeceğini ama bu aşamada muhafazakâr tedavinin yetersiz kalacağını belirtti.
Kılcal damarlar ağı
Bacağın kanlanması azalmış olsa da şikâyetler çok ileri aşamada değilse sigarayı bırakmak, yürüyüş ve aspirin tedavisi çok iyi sonuç verir. Bunun nedeni tıkanıklığın açılması değildir. Bacaktaki damarlar daraldıkça yeni oluşan incecik damarların oluşturduğu kılcal damar ağı darlığın ötesine daha fazla kan gitmesini sağlar. Tıbbi adı ‘kollateral’ olan bu damarları bir benzetmeyle açıklamaya çalışayım. Trafiğin sıkışık olduğu kara yolundan çıkıp gideceği yere ulaşmaya çalışan taşıtların girdiği dar yan yollara benzer bu damarlar. Sorunu kökünden çözmezler ama, taşınması gereken insan ve yüklerin bir bölümünü ulaştırırlar.

Şah damarı darlığında tedavi yöntemleri
Cumhur Bey’in geçirdiği minik inmelerin şah damarındaki darlığa bağlı olduğu ortaya çıkmıştı. Doktoru eğer kan akımını engelleyen ve beyne giden küçük pıhtı parçacıklarının kaynağı olan bu darlık temizlenmezse büyük bir inme geçirme riskinin yüksek olduğunu söylemişti. Darlık ameliyat veya stent takarak giderilecek olursa inme riski ciddi olarak azalır.
Darlığı ameliyatla mı yoksa stentle mi açalım konusunda uzmanların farklı görüşleri var. Ameliyatın daha iyi olduğunu gösteren araştırmalar olduğu gibi, stentle yapılan tedavinin iyi sonuç verdiğini gösteren bilimsel çalışmalar da var.
Tüm araştırmaların ortaya koyduğu bir gerçek var ki, akılda tutulması gereken en önemli noktayı oluşturuyor: Hangi yöntemin seçileceğinde başta gelen ölçüt, işlemi gerçekleştirecek ekibin tecrübesi ve mahareti. Gerek ameliyatta gerekse stentle tedavide kaş yapayım derken göz çıkarmak mümkün. İkisinin de komplikasyon riski var. En korkutucusu inme oluşması. Cumhur Bey’in sorması gereken soru, bulunduğu hastanede yılda kaç şah damar ameliyatı ve kaç stent tedavisi yapıldığı, başarı oranları.

Böbrek damarını mutlaka açmalı mı?
Zehra Hanım’ın son aylarda bir türlü düşürülemeyen tansiyonunu doktoru böbrek damarındaki darlığa bağlamışdı. Üstelik darlığın böbreklerin çalışmasını bozmuş olması da mümkündü. Doktoru Zehra

Hanım’ın daralmış böbrek damarını stentle açmaya karar verdiler.
Böbrek damar darlığı pek ender görülen bir durum değildir. Eğer darlığa bağlı kontrol edilemeyen yüksek tansiyon veya böbrek çalışmasında bozukluk gibi bir problem yoksa, damarı balon veya stentle açmaya gerek yoktur. Bu durumda stent koymak alınacak riske değecek bir yarar sağlamaz. Birçok uzman başka bir amaçla yapılan bir incelemede tesadüfen bulunmuş böbrek atardamarı darlıklarında stent koymanın yarardan çok zarar verdiğine inanır.
Zehra Hanım’da olduğu gibi yeterli dozda ve sayıda ilaca rağmen kontrol altına alınamayan yüksek tansiyon varsa, ya da böbreklerin çalışması giderek bozuluyorsa stent koyup, darlığı bertaraf ederek kan akımını düzeltmek gerekir.

En önemlisi...
Nerede olursa olsun damar sertliğinin yarattığı darlık düzeltildikten sonra iş bitmiş sayılmaz. Bir yerde darlık varsa başka damarlarda, ufak tefek de olsa bir çok damarsertliği plağı vardır. Önlem alınmazsa bunlardan birinin yeni bir tıkanmaya yol açması işten bile değildir. Tedavinin tam olabilmesi için damar sisteminde oluşabilecek yeni tıkanıkların önlenmelidir.
Bunun için mutlaka tütünün her türlüsünden uzak durmalıdır. Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersizle fazla kilolardan kurtulmalı, tansiyon hastalığı varsa tedavi edilmeli, kolesterol düşürücü ilaç tedavisine başlanmalıdır. Damar hastası yaşamının kısa kesilmesini istemiyorsa bu tavsiyelere uymalıdır.