Sigara öldürmezse kesin süründürür!

Tütünün insan vücudunda verdiği zararlar saymakla bitmez. Özellikle bir hastalık vardır ki, sigara bırakılmadıkça ilerlemesi durmaz. Önce parmaklar, sonra ayak, el ve nihayet bacak ve kollar kesilir. Buerger hastalığından korunmanın tek bir yolu var, o da tütünden uzak durmak

Geçen hafta bu köşenin yanında iki bacağı ve bir eli kesilen bir adamın resmi ve hüzünlü hikâyesini anlatan bir haber vardı. Yanda görülen bu küçük haberin üstünde durulması ve düşünülmesi gerektiğini düşünüyorum. Çünkü, haberde hikâyesi anlatılan Ali Demir’in başından geçenler Türkiye’de milyonlarca kişiyi ilgilendirmesi gereken nitelikte.

Sigaraya 2 bacağını ve sol elini verdi

Yıllarca Türkiye 1’inci Ligi’nde mücadele veren Hacettepe futbol takımında top koşturan, ardından Kastamonu, Mardin ve Manisaspor’da forma giyen Ali Demir, Ankara Orman Spor’da futbolculuk ve 14 yıl kesintisiz teknik direktörlük yaptı. Sigara nedeniyle 44 yaşındayken sağ ayak baş parmağı ve ardından sağ ayağı diz üstünden kesildi. Ancak, vücudunu saran hastalıktan kurtulamayan Ali Demir’in kısa süre sonra da sol bacağı kesildi. Yaşının ilerlemesiyle uzuvlarını kaybetmeye devam eden Ali Demir, yaklaşık 1 yıl önce sol el parmağı, 1 ay önce de sol elinin kesilmesiyle iki bacağını ve 1 elini kaybetti. Gençlerin sigaradan uzak durmasını tavsiye eden Demir, “Bu güzel elimizi ve bacağımızı çok derbeder kullandık. Bilebilir miydik böyle olacağını? Bilebilirdik, ama işimize gelmedi” dedi. ANKARA DHA

Buerger hastalığına dikkat!

Ali Demir’in bacaklarının ve elinin kesilmesinin nedeni hastalığı ilk tanımlayanlardan Dr. Buerger’in adıyla anılan damar hastalığıdır. Doğrusu, bu ifade gerçeği tam anlamıyla yansıtmıyor. Gerçekte, Ali Demir’in bacaklarının ve elinin kesilmesinin nedeni sigaradır. Çünkü sigara içmeyen bir kişide Buerger hastalığı görülmez desek yanlış olmaz.

En çok gençleri yakıyor
Son yıllarda yapılan istatistikler bu hastalığın Asya ve Ortadoğu’da batı ülkelerinden daha sık görüldüğünü ortaya koyuyor. Bir ülkede hastalığın görülme sıklığı, sigara içme oranıyla at başı gidiyor. Çoğu zaman 40-50 yaşın altındaki sigara tiryakilerinin başına gelen Buerger hastalığında el, kol, bacak ve ayaklardaki damarlar tutuluyor. Tütün dumanından uzak durulmazsa tıkanan damarın beslediği bölge kansız kalıp kangren oluyor ve kesilmek zorunda kalınıyor.

Küçük damarlar tıkanıyor

Buerger hastalığında daralan ve tıkanan damarlara mikroskop altında bakacak olursak şaşırtıcı bir tabloyla karşılaşırız. Vücuttaki tüm damarları tutup daraltabilen, sık rastladığımız damar sertliği hastalığından farklı bir dertle karşı karşıya olduğumuzu anlarız. Tıbbi adı ‘ateroskleroz’ olan damar sertliğindekinin tersine, bu hastalıkta damar duvarında kolesterol ve diğer bazı maddelerden oluşmuş plaklar yoktur. Damar, yangının yarattığı değişiklikler ve yangıyla karışık pıhtının oluşturduğu tıkanıklıkla kan taşıyamaz hale gelir.

Bileğimizin iki yanından ele ulaşan iki atar damar, el ayasını ve parmaklara kan götüren minik damarları besler. Kısa ve uzun kesitlerde görüldüğü gibi damarda, kanın rahat rahat akıp dokuları besleyebilmesi için yeterli açıklık vardır.

Buerger hastalığında, parmağa giden damarlarda yangıyla beraber oluşmuş pıhtı ve damar duvarında yangının yaptığı hasar kan akımını engeller. Parmak uçlarında uyuşukluk, soğukluk, daha sonra da iyileşmeyen yaralar oluşur.

Ellerde, ayaklarda üşüme ve uyuşma

Genç ve orta yaşta, çok sigara içen bir erkekte el veya ayaklarda uyuşma, üşüme şikâyetleri varsa bozulmaya başlayan kan dolaşımı tehlike sinyalleri veriyor olabilir. Bu şikâyetler yıllarca sinsi bir şekilde artarak sürebilir. Sonra da ortaya bir türlü geçmeyen ağrılar çıkar. Eğer etkilenen uzuv bacaklarsa hasta rahat yürüyemez olur.

‘Kaslarım küçüldü’
Bakın Ali Demir hastalığının başlangıcını nasıl anlatıyor: “40 yaşlarındaydım. Çok sigara içiyordum. Baldırlarımdaki adalelerin sertleştiğini hissettim, bacağımdaki kıllar döküldü, yürüyünce sağ bacağımda şiddetli ağrı beni durmaya mecbur ediyordu. Doktorlarım sigarayı bırakmazsam iyileşemeyeceğimi söyledi. Ama sigaradan kurtulamadım. Bir süre sonra ağrılar hem şiddetlendi hem de yatarken de olmaya başladı.
Sağ bacağımdaki kaslar küçüldü, bacağım inceldi. Bir gün ayak baş parmağımın ucunda, iltihaplı bir yara oluştu. Verilen antibiyotiklerle geçer sandım. Ama, bir türlü iyileşmedi. Çok da ağrılıydı. Doktorlar anjiyo yaptıktan sonra ayağıma kan götüren damarlar tıkandığı için, parmağımdaki iltihabın iyileşmediğini kangren olduğunu söyledi. Baypas yapıp dolaşımı düzeltmeye çalıştılar ama yara iyileşmedi parmağımı kesmek zorunda kaldılar.”

Sağlıklı bir insanın kolundaki atardamara röntgende görülen bir madde verildikten sonra çekilen anjiyo resmi. Eli ve parmakları saran irili ufaklı bir çok damar var.

Buerger hastasının anjiyosunda parmak uçlarına hemen hemen hiç kan gitmediği görülüyor. Ali Bey’in bacağı kesilmeden çekilen anjiyolarda ayak ve bacaktaki damarlarda benzer tıkanmalar vardı.

Eller kollar budanır

Kangren olup iyileşmesi mümkün olmayan uzuv kesildikten sonra sigara içmeye devam eden hastalarda damar tıkanmaları durmaz, aksine ilerler. Yaralar iyileşmez, ağrı dayanılmaz olur. Yeni ameliyatlar gerekir. Yine Ali Demir’den dinleyelim: “Baş parmağım kesildikten sonra yaram iyileşmediği için ayağım bileğimin altından kesildi. Ameliyattan sonra hastalık durmadı, bir kaç ay sonra kesi yerinde yeni kangren oluştuğu için tekrar ameliyat oldum. Bu sefer sağ bacağımı diz üstünden kestiler.

‘Sigarayı bırakamadım’
Genç yaşta sakat kaldım, ancak koltuk değneğiyle yürüyebiliyordum. İki yıl sigarayı bıraktım. O dönemde hastalığım ilerlemedi. Tekrar başladım. Bir süre sonra sol ayağımda yaralar çıktı. Ameliyatla çare bulunamayınca sol bacağım diz altından kesildi. Ancak ATV aracıyla bir yerden bir yere gidebilir oldum.
İstememe rağmen sigarayı bırakamadım, hastalık yeniden ortaya çıktı. Doktorlar geçen yıl sol elimin orta parmağını bu yıl da sol elimi kesmek zorunda kaldı. Şimdi ATV aracımı da kullanamıyorum. Çok zor durumdayım.”
Ağrıya dayanılmaz: Oksijensiz kalan dokular şiddetli ağrıya neden olur. Hastalar önce ayaklarını sarkıttıkları zaman rahat ederler. Yer çekimiyle ayaklara fazladan giden bir kaç damla kanın sağladığı iyiliktir bu. Bir süre sonra bu da işe yaramaz.
Izdırap sıradan ağrı kesicilerle geçmez. Morfin geçici yarar sağlasa da uzun dönemde çare olmaz. Birçok hasta narkotiğe bağımlı hale gelir.

Tedavisi var mı?
Damar sertliğiyle tıkanan damarların bir çoğunu gerektiğinde ameliyatla veya balon, stent uygulamasıyla tedavi etmek mümkündür. Burger hastalığında ise bu tip tedaviler çok az hastada başarılı olur. Çünkü, büyükçe damarlar açılsa da küçük damarlar da tıkalı olduğu için kan dolaşımı düzeltilemez. Kansız kalan dokuların kangren olması önlenemez.

Birçok Buerger hastasının elleri kangren olurken veya bacakları kesilmişken bile sigara içmeye devam ederler. Bu durumdakiler her sabah kalktıklarında ağızlarındaki acı tattan, öksürükle çıkan balgamdan şikâyetçi olsa da bir tane daha sigara yakanlardan farklı değildir.

Hastalığın ilacı yok

Buerger hastalığında yaraların iyileşmesini sağlayan yani hastayı şifaya kavuşturan bir ilacı yok. Peostaglandin denilen damar genişletici ilaçlar ağrıyı azaltsa da durumu düzeltmeye yetmez. Kök hücre tedavisiyle ümit verici sonuçlar alındıysa da henüz yaygın olarak tavsiye edilmesi için erken. Buerger hastalığının bir tek tedavisi var: Tütünün her türlüsünden ve dumanından uzak durmak. Sigarayı bırakınca hastalığın ilerlemesi durur, tekrar başlayınca yeniden ortaya çıkar. Hatta, öyle hastalar vardır ki, kendisi içmese de pasif içicilikle hastalıkları nüks eder. Ali Bey’de olduğu gibi sigarayı bırakamadığı için art arda ameliyat olmak zorunda kalan, elinin kolunun kesilmesi gereken birçok hasta bulunuyor.
Gelecek hafta sigara konusuna devam edeceğiz.