Ölümcül tehlike aort yırtılması

Tıbbi adı ‘aort diseksiyonu’ olan hastalıkta, yırtılan damarın içine giren kan her kalp atımında ilerleyerek damar duvarının katmanlarını birbirinden ayırır


Bu durumdaki her 100 hastadan 10’u hastaneye ulaşamadan yaşamını yitirir. Bundan sonra her geçen saatte de bir hasta ölür. Tek çare acil ameliyattır

Kocasını sıkıntı içinde gören karısı “Ne oldu?” diye sorunca Tuna Bey, “Birden sırtıma bıçak saplanır gibi şiddetli bir ağrı girdi, sanki içim yırtılıyor” dedi. “Sağ kolum da külçe gibi haraket ettiremiyorum” diye ekledi. Ciddi bir şey olduğu belliydi, hastaneye gidelim diye düşünürken Tuna Bey’in rengi sarardı, sandalyeye uzandı ama oturamadan yere yıkıldı. Tam anlamıyla bayılmamıştı, gözleri açık bir şeyler söylemeye çalışıyordu.
Karısı telaşla telefona sarıldı. Kısa süre sonra ambulansla gelen sağlık ekipleri Tuna Bey’in büyük tansiyonunu 60 mm Hg, nabzının 120 olduğunu söylediler, dudaklarındaki hafif morarmayı kanındaki oksijen miktarının düşük olmasına bağladılar. Bir beyaz gömlekli oksijen maskesini yerleştirirken diğeri serum taktı. Hızla alıp hastaneye götürdüler. Acil serviste hastayı gören doktor, olanları öğrenip muayenesini tamamladıktan sonra hastanın şokta olduğunu söyledi. Sağ kolda nabız alınamıyordu, sol kol ve bacağı sağa göre daha güçsüzdü.
Daha önce bilinen hiç bir hastalığı olmayan 51 yaşında bir adam, ne olmuştu da bir kaç dakika içinde ölümün eşiğine gelmişti. Genç hekim hızla olasılıkları saymaya başladı. Hastansının yaşama şansı bu ayırıcı tanıyı çabuk yapmasına bağlıydı.

Ayırıcı tanıdaki önemli ipuçları
Göğüs ve sırt ağrısının en sık nedeni kalp krizidir. Ama çoğu zaman kalp ağrısı birden bire ve çok şiddetli olarak başlamaz. Aksine, sinsi bir başlangıçtan sonra ağrının şiddeti giderek artar. Büyük kalp krizlerinde şok tablosu görülse de çoğu zaman böyle bir tablo ilk dakikalarda ortaya çıkmaz. Üstelik hastanın EKG’sinde büyük bir kalp krizine ait değişiklikler yok. Tuna Bey’in kalp krizi nedeniyle bu duruma düşmüş olması pek akla yakın değil.
Bu tablo akciğere giden büyük atardamarın pıhtıyla tıkanmasında görülebilir. Ani nefes darlığı ve göğüs ağrısıyla yere yıkılan bir hastada ilk akla gelmesi gereken tanılardan biri budur. Bir diğer düşünülmesi gereken tanı da mide veya bağırsakların delinmesi sonucu ortaya çıkan durumdur. Ama sol kolda nabız alınamaması ve sağ tarafta inmeyi düşündürten bulgular ne akciğer pıhtısıyla ne de karın organlarındaki felaketle açıklanabilir.
Genç doktor, bu ihtimallerin hiç biriyle bulguların tümünün açıklanamayacağını biliyordu. “Kalpten çıkan büyük atar damar olan aortun ani bir hastalığı olmasın” diye düşündü. Tıbbi adı “aort diseksiyonu” olan, aort duvarının yırtılıp ayrışması, bulguların tümünü açıklayabilirdi. Tıp fakültesindeki hocaları, bu tanıyı atlamamanın tek yolunun “diseksiyon olmasın” şüphesini her zaman akılda tutmak olduğunu söylerlerdi. Bu düşünceyle hastayı bilgisayarlı tomografi çekilmek üzere yakındaki radyoloji bölümüne gönderdi. Nöbetçi kalp cerrahını telefonla arayıp acil ameliyat gerekebilecek bir hasta olduğunu haber verdi.


Ana atar damarda yırtılmanın etkileri

Tıbbi adı “aort diseksiyonu” olan hastalıkta, yırtılan damarın içine giren kan, her kalp atımında ilerleyerek damar duvarının katmanlarını birbirinden ayırır. Böylece kanın aktığı 2 kanal oluşur. Biri gerçek, diğeri yalancı kanal. Kan akımı ikisinde de bozulmuştur ama yalancı kanalda çok daha kötüdür. Bu hengame içinde ana atardamardan çıkan damarlardaki akım da bozulabilir.
Tuna Bey’de de benzer bir sorun var. Aorttan çıkıp sağ kola ve beynin sağ yanına kan götüre damarda yırtılma nedeniyle kan akım azalmış. Sağ kolunda nabız alınamamasının ve sol yanında felç olmasının nedeni bu.
Aortun başladığı yer olan kalbin çıkışındaki hayati yapılar, yırtılmanın yarattığı değişikliklerden etkilenebilir. Aort kapağının çalışması bozulur. Kalbi besleyen koroner damarlarda akım azalabilir. Ortaya çıkan kalp krizi, işleri iyice karıştırır. Bazı durumlarda yırtılma bacaktaki damarlara kadar inebilir. Tabiatıyla bu durumda hasar çok daha büyük olur. En korkutucu komplikasyon damar duvarının delinmesidir. Yalancı kanalda ilerleyen kan duvarın dış katmanını zorlayıp tümüyle yırtılmasına yol açarsa durum çok ağırlaşır. Hastanın hayatını kurtarmak güçleşir. Duruma bu aşamaya gelmeden müdahale etmek gerekir.

Yırtılmaya yol açan etkenler neler?

Bir çok sağlık sorunu yırtılmaya zemin hazırlayabilir. Altta yatan etkenler arasında en sık rastlananı yüksek tansiyondur. Bir diğer neden de kalıtımla geçen, dokuları zayıflatan bazı hastalıklardır. Bazan kalp ameliyatları sırasında ya da anjiyo yapılırken veya stent takılırken “aort diseksiyonu” olabilir. Genç kadınlarda hamilelik ve lohusalığın ilk günlerinde de damar yırtılmaları görülebilir.



Bulgular nelerdir nasıl tanı konur?

Hastanın şikâyetleri ve belirtileri çok daha sık rastlanan başka hastalıklarda da görülebileceği için “aort diseksiyonu” tanısı kolayca atlanabilir. Ölüme neden olabilecek böyle bir yanlıştan kaçınmanın en başta gelen koşulu, damar yırtılması şüphesinin her zaman akılda tutulmasıdır. Bu ihtimal akla gelince ilk yapılacak iş büyük atar damarı gösterecek bir görüntüleme yöntemiyle tanıyı kesinleştirmektir.
Bilgisayarlı tomografi denilen röntgen, ya da ağızdan yemek borusuna sokulan ince bir boruyla yapılan ultrason, bu amaca ulaşmak için en kısa ve en kesin yoldur.
Tuna Bey’in bilgisayarlı tomografisi bir kaç dakika içinde tamamlandı. Aort damarının başlangıcından sağ kola ve boyna giden damarın hemen sonrasına kadar bir yırtık olduğu görüldü.



Ne yapmalı, nasıl müdahale etmeli?


Daha önceden haberli olan kalp cerrahı tomografi resimlerini görür görmez hastanın derhal ameliyathaneye götürülmesi talimatını verdi. Acele etmekte haklıydı. Bu kadar kritik bir hastada her saniye çok kıymetliydi.
İstatistikler ölüm riskinin ne kadar yüksek olduğunu gösteriyor. “Aort diseksiyonu” olan 100 kişiden 10’u hastaneye ulaşmadan hayatını kaybeder. Hastaneye geldikten sonraki her geçen saat bir cana mal olur. Bu korkunç gidişi önlemenin tek yolu hızla ameliyathaneye alıp açık kalp ameliyatıyla aortun yırtık bölümünü onarmaktır.
Ameliyat sonrası yapılacaklar
Acil ameliyattan bir hafta sonra hastaneden çıkarken doktoru Tuna Bey’e çok önemli tavsiyelerde bulundu. Kan basıncının normal sınırlarda tutulmasının her şeyden önemli olduğunu söyledi. Ağır kaldırmanın, şiddetli ıkınmanın geçici de olsa tansiyonu çok yükselttiğini hatırlattı. Kendisine, kalbin kasılma şiddetini azaltan ama verimini düşürmeyen beta bloker ailesinden bir ilaç verdiler. Çocuklarının ve kardeşlerinin muayene olması için uyardılar.
Çünkü aort diseksiyonlarının çoğu yıllar önce genişlemeye başlamış damarlarda oluyor. Hastalık bu aşamadayken tanı konulduğunda, ameliyat hem daha kolay hem de çok daha az riskli oluyor.
Son söz: Acil hastalığa hazır olmak önemli ama hastayı bu aşmaya gelmeden teşhis ve tedavi etmek daha önemli.






Ameliyatta cerrah, kalbin görevini geçici olarak kalp akciğer makinesine devreder. Sonra aortunun genişlemiş bölgesini çıkarır. Yerine sentetik bir kumaştan yapılmış, uygun boyda bir tüp yerleştirir. Eğer kapakta, aorttan çıkan dallarda sorun varsa
onları da onarır.