2025, Milliyet ve gazeteler…

- Bir gazete için yayımlandığı ülkede ve hatta dünya üzerinde gündem olabilmek çok önemlidir. 2024 senesini Türkiye’de çok kere, dünyada da çeşitli kereler gündem belirleyici gazete olarak kapatıyoruz. Suriye’deki yeni dönemde Şam ile varılacak deniz yetki anlaşmasına dair manşetimiz önce Yunanistan sonra da AB ülkelerinde gündem belirledi. Tıpkı Eurofighter uçaklarının satışına Almanya’nın yeşil ışık yakması, tıpkı Fransa’nın Meteor füzelerinin satışına onay vermesi haberleri, Yunanistan Başbakanı Miçotakis ile yaptığımız röportaj, Milliyet’i dünyada referans gazete konumuna getirdi. Bu sonuç bize 2025’te daha çok çalışma sorumluluğu getiriyor, yeni yıla bunun bilincinde olarak giriyoruz.

- Türkiye’de ve dünyada gazetelerin yok olacağına inanan insan sayısı az değil. Önce radyo, sonra televizyon sonra internet çağı başladığında da benzer düşüncede olan çok insan vardı. Almanya’da ilk basılı gazete 1605 yılında piyasaya çıktı. Gazete olgusuyla İngiltere’de 1622, Fransa’da 1777, İtalya’da 1735’de tanışıldı. Okuma-yazma oranlarının en düşük olduğu yıllarda bile gazeteler yaşamayı başardılar. Dijital çağ, gazeteleri yok edemedi ama işlevini değiştirdi. Eskiden tek haber kaynağı olan gazete, bugün gerçek haberin ve asıl bilginin kaynağı haline geldi. Bu noktayı biraz açmak gerekiyor:

- Bugün sosyal medyayı haber kaynağı olarak kullandığını söyleyen çok insan var. Dünyanın sayılı üniversitelerinden Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden bir ekibin yaptığı ve dünyanın önemli referans kaynaklarından birisi sayılan Science dergisinde yayımlanan araştırmada, 3 milyon kişinin, 4.5 milyon kez paylaştığı haberler incelendi. Toplam 11 yıl süren araştırma sonucunda yalan haberin gerçek habere oranla yüzde 70 oranında daha çok paylaşıldığı ortaya çıktı. Gazeteler, editoryal gözleri ve elleriyle yalan ile gerçeği ayırır, meslek tecrübeleri ve kaynaklara direkt ulaşabilme gücüyle de haberlere kimsede olmayan unsurları eklerler.

- Net olmamız lazım, gazeteler kağıda basıldıkları için değil, gazeteciler tarafından hazırlandıkları için doğru ve yeni haberin adresidir.

Youtube, gazetelere göre daha bebek sayılabilecek bir mecra. Bu yeni mecrada en fazla izlenme oranına sahip olan kişiler, mesleğe muhabir olarak başlamış insanlar. Bu bile binlerce satırda anlatılacaklardan daha fazla şey söylüyor insana.

- Buna karşın “Gazetecilik” tehdit altında mı, evet tehdit altında. 2011 yılında 315 milyon dolara satın alınan internet gazetesi Huffington Post şu an tüm okurlarına yardım çağrısı yaptı, kredi kartıyla bağış topluyor. Aralarında El Mundo, El Pais gibi devlerin de olduğu 83 İspanyol medya kuruluşunun META aleyhine açtığı 550 milyon euro tazminat istenen davanın dilekçesinden bir cümle alıyorum buraya: “Meta’nın uygulamaları ülkenin demokrasisinin kalitesi için temel olan İspanyol medyasının hayatta kalmasını tehlikeye atıyor.” META başta olmak üzere sosyal medya devlerinin reklam pazarını algoritmalarla sömürmesiyle ABD’den AB’ye, Avustralya’dan Yeni Zelanda’ya kadar tüm dünya mücadele ediyor ama biz o kavgaya yasal eksikliklerden dolayı daha başlayamadık bile.

- Telefon dinlemelerinden rahatsız olan bir ülkeyiz ama arkadaşımıza almak istediğimiz elbiseyi söylediğimizde, eşimize tatile gitmek istediğimiz yeri gösteren bir elektronik posta attıktan 30 saniye sonra, söz konusu elbisenin ya da tatil yerinin reklamlarının karşımıza çıkması tesadüf değil elbette. Sosyal medya veri mühendisliği yaparak bize dair her bilgiyi toplar ve sonra yüksek bedellere satar. Bir AB ya da İngiliz vatandaşıyla aramızdaki farkı anlatayım size: O coğrafyada yaşayan vatandaşlar sosyal medya şirketlerine başvurarak kendileri hakkında kullanılan algoritmalara dair bilgi istediğinde şirketler o bilgileri vermek zorunda. Türkiye’de at oynatıyorlar ve biz çırılçıplak kaldığımızın farkında olmadan bu şirketlerin ekmeğine yağ sürmeye devam ediyoruz. Daha acısını söyleyeyim; META, “Benim şirket kurallarım, Türkiye Cumhuriyeti yasalarından üstündür” deyip, yaptırıma maruz kaldığında biz ülkemizden değil, META’dan yana durduk.

- Gazeteler halen dünyanın en güvenilir haber kaynakları; zira değiştirilemez, silinemez, editoryal gözler giren haberlerin kontrolünü yaparlar. Yılın son haftasında Whatsapp’ın verdiği bir ilanı yayımladık. Gazete güveni dediğim şey de tam olarak bu işte.

- Gazetecilik mesleğini yaşatmak adına her ülkede davalar açılıyor, yeni yasalar çıkarılıyor. Bu reklam sömürüsü devam ederse sadece gazetecilik değil, televizyonculuk da büyük zarar görecek. Bölüm maliyeti on milyonlarca olan dizilerin ortadan kalktığı bir Türkiye düşünün. O dizilerin ortadan kalkması demek milyarca dolar ihracat gelirinin de bitmesi demek. Sosyal medyayı sadece yaş sınırlamasıyla konuşacak zamanı çoktan geçtik. Şirketlerin toplam reklam bütçelerinin sadece belirli bir kısmını global sosyal medya şirketlerine aktarabilecekleri bir düzene geçmemiz lazım. Mustafa Kemal Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi’nde yer alan “memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir” cümlesi artık gerçek oldu.

İşgali askerleri değil, bizi hapsettikleri ekranlar gerçekleştirdi, Türkiye’den milyarlarca dolar götürüyorlar. İdeolojiniz ne olursa olsun, bu gidişata karşı çıkmak gerekiyor.

- Susurluk deyince çoğunluğun aklına ayran ve tost geliyor ama gazetecilerin aklına ilk gelen bir devlette olmaması gereken ilişkilerin açığa çıktığı Susurluk Kazası oluyor. Kalan son kuşak tükenmeden bu bilgi birikimini gelecek kuşaklara aktaracak düzeni mutlaka kurmak zorundayız. Herkese mutlu bir yıl diliyorum...