Nobel alan Phelps'in kapitalizme bakışı

Phelps, enflasyonun yükselmesine izin vererek işsizliği önlemenin bir noktadan sonra mümkün olmadığını ve bu politikanın hem enflasyonun hem de işsizliğin birlikte yükselmesine, yani stagflasyona yol açtığını gösterdi. Phelps, enflasyonla şirketlerin ve tüketicilerin fiyat beklentileri arasında yakın bir ilişki bulunduğu yolundaki katkısıyla da makroekonomi literatürünü zenginleştirdi. Nobel Ekonomi Ödülü'nü alan Edmund Phelps son 30 - 40 yılda dünyadaki makroekonomi tartışmalarına damgasını vurmuş olan bir ekonomist. Phelps'in katkısı, enflasyonla işsizlik arasında ters orantılı bir ilişki bulunduğunu iddia eden teoriyi esas alan politikaların 1970'lerde başlıca kapitalist ekonomileri stagflasyona sürüklemesi üzerine önem kazandı. Nobel Ödülü'nü alan 74 yaşındaki Phelps'in dünkü Wall Street Journal gazetesinde yer alan yazısı "Kapitalizmin Dehası" başlığını taşıyor ve kapitalist sistemin farklı uygulamalarını ve bunların sonuçlarını tartışıyor. Phelps'e göre özel mülkiyeti esas alan bir ekonomik sistem olarak kapitalizmin Batı dünyasında iki farklı uygulaması var. ABD ve İngiltere gibi ülkelerde uygulanan kapitalizm (1) Yeni girişimcilerin fikirleriyle ve katkılarıyla sisteme girmesini ve öne çıkmasını kolaylaştırıyor ve (2) Büyük kurumların tekelinde olmayan finans sistemi de bu yeni girişimlerin finanse edilmesine olanak sağlıyor. Kapitalizmin bu türü, yeniliklerin çok daha hızlı bir şekilde ticari sonuçlara dönüşmesini ve yeni şirketlerin yükselmesini sağladığı için daha yüksek verimlilik ve gelir artışları da sağlayabiliyor.Kıta Avrupası'nda uygulanan korporatist kapitalizm ise, sistemdeki bütün paydaşları mevcut konumları içinde korumaya öncelik verdiği için sisteme giriş yapmaya çalışan yeni girişimcileri caydırıcı özellikler taşıyor. Ayrıca büyük bankaların tekelindeki finans sistemi de yeni girişimcilerin desteklenmesine gerekli desteği sağlamıyor.Phelps, günümüzdeki gibi, yeniliklerin hız kazandığı dönemlerde, değişime ve dinamizme daha açık olan Anglo - Sakson modelinin daha başarılı sonuçlar elde ettiğini belirtiyor. İki kapitalizm arasında Phelps, Wall Street Journal'daki yazısında sisteme yeni oyuncuların girmesini kolaylaştıran ve dinamizmi besleyen Anglo - Sakson modelinin toplumsal istikrarı ve fırsat eşitliğini sağlama bakımından da Avrupa'nın korporatist modelinden daha başarılı olabileceğini iddia ediyor.Phelps'e göre korporatist modeli uygulayan Avrupa ekonomileri son 20 yılda ABD ve İngiltere'ye göre daha büyük iniş - çıkışlar ve istikrarsızlıklar yaşadı. Öte yandan kapitalist sisteme yöneltilen eleştirilerde, sistemin kilit noktalarını ele geçirmiş olan büyük firmalar ve büyük finans kuruluşları hedef alınıyor ve bunları koruyan korporatist sistem eleştirilmiş oluyor.Phelps'in bu yazıda ortaya koyduğu ilginç fikirler, sistemin kaybedenlerini de hesaba katan çok boyutlu bir tartışmayı gerektiriyor. oulagay@milliyet.com.tr Dinamizm yararlı mı?