Kemeraltı’nın kemeri

İzmir’in ticari yaşamına canlılık katan Kemeraltı Çarşısı 16. yüzyıl’dan itibaren Doğu’dan ve Batı’dan gelen ürünlerin taşınmasında merkez oldu. Dünyanın üstü açık sayılı çarşılarından biri olan Kemeraltı Çarşısı’nda, han, hamam, hazire, konak, cami, mescit, sinagog, sebil, şadırvan, çeşme, bedesten gibi tarihsel zenginliği, sayıları azalsa da zanaat kültürü örneklerini görmek halen mümkün.

“Kemeraltı Çarşısı’nın adı nereden geliyor? Çarşının kemeri mi vardı, varsa nerede?” diye sorular soruluyor. İzmir gibi tarihsel geçmişi olan bir kentte tekniği binlerce yıldır bilinen ve uygulanan kemerli yapılar örnek gösterilerek çarşıya adını veren kemer veya kemerler üzerine farklı yorumlar yapıldı.

Hatırlarsanız, Mezarlıkbaşı’nda Saray Sineması yıkılınca ortaya büyük bir kemer çıkmıştı.

Batıya bakan yüzüne duvar örüldüğü için kemerin sadece izini görebildik. Doğu yönünde belirgin olan kemer çarpık yapılaşma nedeniyle sonradan yapılan binaların altında veya arkasında kaldı.

***

Agora Kazısı Başkanı Arkeolog Yrd. Doç. Dr. Akın Ersoy ve ekibinin yıkılan binaların altından ortaya çıkardığı A-B kemerlerinin çarşıya adını veren kemer olduğunu açıklaması, kent kültürü açısından önemli bir saptamadır. Ersoy’a göre bölgedeki buluşmalar için gösterilen kemer, zaman içerinde randevu noktası haline geldi.

Ortaya yeni bilgi ve belge konmadığı müddetçe hocamızın bu değerlendirmesi geçerliliğini koruyacaktır. Eski tarihlerde, altı, üstü, yanı gibi belirlemeler adres tarifinde kullanıldığı için “kemerin altı” yönlendirmesi arayanları çarşıyla buluşturdu, zaman içerisinde çarşının adı “Kemeraltı” oldu.

Doğu yönünden gelen ve şehri bilmeyen yabancı ve kervancıların “çarşı nerede?” sorusuna, muhtemelen “Yoluna devam et, çarşı karşına çıkacak, kemerin altında” yönlendirilmesiyle karşılaşıyorlardı.

Agora’nın sınırında, kemerli duvarın bitiminden itibaren başlayan çarşıyı sonraki yıllarda açılan Eşrefpaşa Caddesi ikiye böldü, bu bölünmeden doğan kopukluk halen devam ediyor. Mezarlıkbaşı katlı otoparkın güneyinde bulunan ve onarıma alınan Roma hamamına ait bu dev kemerlerin çevresinde şimdi iş iskeleleri var, onarım bittikten sonra kemerler ve hamam ziyarete açılacak.

Benzeri diğer kültür varlıklarımızın korunup yaşatılması temennisiyle yeni yılınızı kutlar, iyi pazarlar dilerim.