İzmir’in gizemli taşları (2)

Araştırmacı-yazar sahaf İlhan Pınar’ın günümüze kazandırdığı ‘Gezginlerin Gözüyle İzmir’ kitaplarında okumuştum. Farklı tarihlerde İzmir’i ziyaret eden Tomas Smith, Oliferti Dapper ve Richard Pococke isimli gezginler, duvar taşlarında gördükleri V harflerinin ne anlam ifade ettiğini merak etmişler...

Tomas Smith (1670), “Şehrin duvarlarındaki her kare taşta büyük bir oyuk gözledim. Bu oyuk, Roma harflerinden V’ye benziyordu. Bazı kişiler, bu işaretin şehir için çok iyi işler yapmış olan İmparator Vespasiannus’un şerefine yapılmış olduğunu düşünüyorlar. Fakat bu şekil her zaman aynı değil. Kendi içinde çok çeşitlilik gösterdiğinden ben bunun duvar ustaları tarafından yapıldığını düşünüyorum. Bu duvarlardaki taşlar birbirlerine harçla tutturulmuş” diyor. Hollandalı gezgin Oliferti Dapper (1681) de, “İzmir şehir surlarının inşa edildiği bütün taşlara Latin V harfi oyulmuştu. Bu da İzmirlilere birçok iyilik yapan İmparator Vespasiannus’un baş harfi olsa gerek. Fakat her taştaki işaret aynı olmadığı ve bazen Yunan harfindeki T’ye benzediği için bu işareti ustaların taşları birbirine daha iyi tutturmak amacıyla yaptığı düşünülebilir” ifadesini kullanıyor.

Anlamını merak ediyorum

İngiliz gezgin Richard Pococke (1701-1765), konuya şöyle yaklaşıyor: “Denize doğru devam eden surlarda kötü çizilmiş çeşitli çizgiler ve V harfleri olan çok iri taşlarla örülmüş duvar kalıntıları var. Şimdiye kadar birçok araştırmacı, bu çizgilerin ne anlama geldiği üzerine oldukça kafa yordu. Bazıları, V harfinin Vespasiannus’un baş harfi olduğuna inanıyor, fakat bu işaretler duvarları örerken taşların nasıl döşeneceğine dair işaretler de olabilir. Duvarların üst kısmında taşlar çok kötü ve kaba döşenmiş, aynı zamanda çok dar kesilmiş. Bu yüzden bu taşların sonradan yapıldığını düşünüyorum.”

Mezarlıkbaşı’nda Saray Sineması yıkılınca arkasından çıkan duvarın önünden yüzlerce kez geçtim. Duvardaki belli belirsiz çizgilerin, gezginlerin anlattığı V harfi olabileceğinden kuşkulandım... Fotoğraf sanatçısı dostum Yunus Koç’a haber verdim, uzaktan çekim yapan objektifiyle birlikte geldi. Sabırla ışık olayını saatlerce takip ettik ve fotoğraflarda görülen V harflerini yakaladık. V harflerini güneşli ve çok gölgeli günde görmek zor. Duvarlara oyulan V harfleri, İmparator Vespasiannus’un baş harfi veya duvarcı sembolleri olabilir mi? V harfi alfabemizde ve dünyada birçok sembolde kullanılıyor. V harfi işli taşlar, Mezarlıkbaşı’nda kemerli duvarda, Basmane’de Radyo ve Demokrasi Müzesi önündeki sur kalıntısında, Aya Vukla Kilisesi’nin bahçesinde görülebilir. Son olarak V harfi işli taş örneğini, Kemeraltı Kaptan Mustafa Paşa İşhanı inşaatı kazısında ortaya çıkarılan Roma hamamı duvarında gördüm. Aradan bunca yıl geçmesine rağmen gezginler gibi ben de V harflerinin anlamını merak ediyorum...