Eski kitaplarda İzmir
Okumadığımız o kadar çok kitap var ki... Fransa’da bir sahafın kapısında tabelada “Okunmamış her kitap yenidir” yazısı asılıymış.
Sadece sahaflarda değil, Bitpazarlarında eski eşya satıcılarında bile ilginç kitaplara rastlanıyor. Eskiden işe yaramaz diye kâğıt fabrikalarına gönderilen kitap ve kıymetli evraklar konusunda günümüzde daha dikkatli davranılıyor. Matbaanın ülkemize geç gelmesi yüzünden kitaplar uzun yıllar hattatlar tarafından elle yazılarak çoğaltıldı, bu uygulama şüphesiz kitabın yaygınlaşmasına daha çok okurla buluşmasına engel oldu.
Çok iyi hatırlıyorum; 1999 yılında eski Arkeoloji Müzesi civarında çöpe atılmış bazı evraklar görmüştüm. Haber verdiğim Ege Üniversitesi Sanat Tarihi bölümü öğrencileri, hocalarıyla gelip bu evrakları topladılar.
Daha sonra değerlendirmeleri için çöpten bulduğum siyah beyaz fotoğrafları dönemin İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürü’ne teslim etmiştim. Çöp içerisinden çıkardığım hasar görmüş GUIDE D’İZMİR kitaplarını Basmane’deki ciltçi rahmetli Mefail Ustaya ciltlettirip koruma altına aldım.
Şimdi bu kitabın biri bende, diğeri Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi’nde.
1934 yılında basılmış, GUIDE D’İZMİR adlı kitabı ilk elime aldığımda içerik olarak zenginliğ ini fark ettim. Kitapta 83 yıl önce faal olan İzmir otellerinin oda sayısını ve fiyatlarını görmek mümkün.
Tevfik Paşa, Emniyet ve Sadık Bey otellerinde tek kişilik oda fiyatı 75 kuruş. Rehberde adı geçen ancak günümüze gelemeyen Zevk-i Selim, Gaffarzade, Hacı Salih, Evliyazade, Mülhakat gibi otelleri, otellerin dışında pansiyonlar ve dönemin ünlü lokantalarının isimleri geçiyor.
Süleyman, Şükran, Zaman, Muharrem, Tandırcı Hüseyin Efendi lokantalarında bir tabak yemek 20 -30 kuruş civarında. Otobüs, taksi, tramvay, tren, deniz seferleri, liman içerisinde ve liman dışında taşımacılık yapan kayıkların taşıma fiyatları dahi belirlenmiş.
Tramvay, Konak-Karantina 7.5 kuruş, Konak Alsancak 6 kuruş. Federasyona bağlı, kulüplerin dışında federasyona bağlı olmayan Tilkilik Boks Kulübü gibi, Basmane, Karşıyaka, Asansör, Eşrefpaşa, Buca, Bayraklı, Göztepe. ve diğer semtlerde faal olan kulüplerin ilgilendikleri spor dallarının adları yazılmış.
Kafe, sinema, hamam, gazino, termal, plaj, postahane, karakol, itfaiye, banka, okul, fabrika, ticarethane, müze, kütüphane, cami, mescit, sinagog, kilise ve cemiyetler hakkında bilgi düşülmüş.
Arkeoloji Müzesi’nde İnkılap tarihi köşesi ve burada sergilenen eserler kitapta yer alırken, İzmir üzerine yazılmış rehber kitapların adları unutulmamış.
İzmir Müzesi Asarı Atika Rehberi 1927, Küçük Asya’da Ölmüş Şehirler 1931, İzmir Hakkında Tetkikat 1932 ,İzmir Panomarası Rehberi 1932,Sart Harabeleri, Ayasuluk Harabeleri Rehberi 1927 ve diğerleri. 1922 İzmir yangını sadece taşınmaz malları değil, kentin kültür değeri olan kitapları ve evrakları da yakıp yok etti. Elinize sayfaları sararmış, özellikle İzmir üzerine yazılmış eski kitaplar geçerse sakın bir kenara atmayın, yıllar önce bu kitapların başkaları tarafından da okunduğunu düşünün. Sahafların önünden geçerken veya kütüphanenizde okumayı bekleyen eski kitapları görünce Fransa’daki sahafın kapısındaki yazıyı hatırlayın “Okunmamış her kitap yenidir.”
İyi okumalar, iyi pazarlar.
