Aliağa ile Menderes arasındaki 80 kilometrelik hatta metro standartlarında raylı sistem ulaşımı yapmak, merhum Ahmet Piriştina’nın hayal projelerinden biriydi.
Ama o dönemde ne yazık ki bu projeyi hayata geçirecek gerekli kaynak yoktu.
Projeyi dış krediyle yapmak için Devlet Planlama Teşkilatı’na (DPT) başvuru yapıldı.
Dönemin DPT Müsteşarı Faik Öztırak ile Piriştina’nın yaptığı toplantıyı Ankara’da ben de gazeteci olarak izledim.
Öztırak, “İzmir için bu kadar önemli ve verimli projeye elbette onay veririz” dedi.
Sonra belediyenin Genel Sekreter Yardımcısı ile UKOME Müdürü, ayrıntıları görüşmek üzere ilgili DPT bürokratının odasına geçti.
***
Ben de onlarla birlikteydim. Söz konusu DPT bürokratının tavrı, Öztrak’tan oldukça farklıydı.
İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin en üst düzey iki yetkilisine neredeyse fırça atıyordu. Önünde duran ve son derece titizlikle hazırlanmış projeye burun kıvırdı.
“Siz bu hatta 200 bin kişinin taşınacağını yazmışsınız. Ama bence 100 bin kişi bile taşıyamazsınız” dedi ve projeyi geri çevirdi.
İzmir’de yaşamayan o DPT bürokratı, Ankara’da onay vermediği için proje hayata geçirilemedi.
Yaklaşık 8 yıl sonra İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu, özkaynaklarla projeyi tamamladı.
Dahası, hat Selçuk’a kadar uzatılarak 136 kilometreyi buldu.
Ankara’daki DPT bürokratının “100 bin kişi bile taşıyamazsınız dediği” hatta şimdi her gün İZBAN, yarım milyonun üzerinde yolcu taşıyor.
***
Türkiye’de İZBAN’ın uzunluğuna ulaşan kent içi kesintisiz bir raylı sistem hattı yok. İstanbul’da İZBAN gibi 136 kilometrelik bir raylı sistem hattında seyahat edebilmeniz için yaklaşık 6 aktarma yapmanız şart. Her seferinde de ayrı bir ücret ödeyip, toplamda 7 ayrı hattı kullanmanız gerekiyor.
Örneğin, Atatürk Havalimanı’ndan Yenikapı’ya doğru başlayan yolculuğunuz, Yenikapı-Taksim, Kabataş-Bağcılar, Bağcılar-Metrokent, Topkapı-Mescid’i Selam, Kadıköy-Kartal, Bağcılar-Kabataş ile devam edebilir. Aktara aktara gittiğiniz toplam yol, ancak bir İZBAN hattı ediyor ve bu yolu 4 saatin üzerinde bir sürede alabiliyorsunuz.
Bu süreçte ödeyeceğiniz ücret ise, size İzmir’in bir ucundan diğer ucuna tek hat üzerinde ve sadece 2 saat gibi bir sürede seyahat olanağı sağlayan İZBAN’la eşit düzeyde oluyor. İstanbul’da Temmuz ayında bu tarife tekrar artacak. Ayrıca, İzmir’de olduğu gibi 90 dakika gibi bir uygulama da yok.
Ankara’da zaten 136 kilometrelik bir raylı sistem yok. Orada sisteme 2.50 TL ile giriş yapıp, yapacağınız aktarma başına ise 1 TL fazladan ödeme yapılıyor. 6 hatta sahip 64 kilometrelik raylı sisteme sahip Ankara’da toplamda 136 kilometre için ödeyeceğiniz ücret ise bu hesapla İZBAN’dakinden çok daha fazlaya geliyor.
***
İZBAN, Türkiye’nin en büyük kent için raylı sistem projesi... TCDD ile İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin işbirliğiyle hayata geçirildi.
İki kurumun da yüzde 50 oranında hisseleri var. Yönetimde de aynı durum söz konusu.
Son günlerde bu örnek projede ücretlendirme krizi yaşanıyor. 1 kilometre gidenin de, 136 kilometre gidenin de aynı ücreti ödemesi elbette haksızlık.
Ama, İZBAN’ı yönetenlerin de yükselen yoğun itirazları dikkate alması şart.
Türkiye’nin örnek projesine kimsenin gölge düşürmeye hakkı yok.
