Türkiye’de dergiciliğin iki belirgin özelliği var: Dergilerin az satması, çoğunun yabancı dergilerin kopyası olması.
Kırk-elli bin civarında satan dergi sayısı birkaçı geçmez.
Cosmopolitan, Marie Claire, Vogue, Esquire, F1 Racing, Harper’s Bazaar, Robb Report, Elle, Good Housekeeping kopya dergilerden bazıları. O kadar çok kopya var ki dergi raflarında, hangileri Türkçe hangileri yabancı ayırt etmekte zorlanırsınız.
Bu kopya işi şöyle çalışır: Yabancı yayıncıya para ödersiniz. Karşılığında size dergininin ismini, Türkiye’de kullanma hakkını, mizanpajını ve yazı ve fotoğraflarının bazılarını verir. Siz de küçük bir kadro kurup birkaç yerli yazı ve fotoğraf eklersiniz. Bir derginiz olur. Satmayan, özelliksiz, heyecansız bir derginiz.
Dergilerin az satması ve çoğunun kopya olması gazeteciliğin iflas halinde olmasının tezahürlerinden biridir. Medyamız özgün dergi yaratma yeteneğini kaybetti. Yabancıların yarattığı dergileri kopya etmek kolaydır. Ama bunun öldürücü dezavantajları var. Büyük bölümü hazır geldiği için dergiciye gerek kalmıyor. Ne yazara, ne fotoğrafçıya ne de tabii sanat direktörüne ve dergiyi dergi yapan diğer elemanlara.
İthal dergicilik sektörü vuruyor
Kopya etme hakkı için avuçla para verildiği için yerli kadroyu zenginleştirecek para ve dürtü azalıyor. Kriz dönemlerinde reklam gelirleri daraldığında ilk iş personeli azaltmaktır. Çünkü kopya hakkının parasını kesmeniz mümkün değildir.
Ama kopya dergiler başka kültürlere, başka halkların özelliklerine hitap ettikleri için ülkemizde satmıyor. Doku tutmuyor çünkü. Damping ithal malın yerli üretimi öldürmesi gibi ithal dergicilik de Türk dergiciliğini öldürüyor.
Oysa örneklerden biliyoruz ki ülkemizde özgün dergi yaratma yeteneği var ve bu yeteneğin yarattığı ürünler daha başarılı.
Geçen yüzyılda en çok satan iki dergi olan Metin Toker’in (1924-2020) Akis’i ve Ercan Arıklı’nın (1940-2003) Nokta’sı tamamen Türk idiler. Arıklı’nın Kadınca ve Erkekçe’si de bugünkü benzerlerinden daha iyi idi. Son yılların en ilginç dergicilik girişimi olan Atlas da Mehmet Yaşin’den doğan özgün bir Türk malı idi.
Bugün en çok satan Atlas, Aksiyon, Evim gibi dergiler de yerlidir.
Bu örnekler varken neden kopyacılık?
Entelektüel tembellik, kolaycılık, neme lazımcılık, teslimiyet... Yaratıcılığa ve yeteneğe prim vermemek, ucuza kaçma ve masraf kısma güdüsünün yaratıcılıktan güçlü olması belki de en önemli nedenler.
Gazetecilik Türkiye’de sürekli geri giden ender mesleklerden biridir. İyi gazeteciliğe uygun ortam düzeleceğine kötüleşiyor.
İyi gazetecilik özgür düşünebilme, araştırıcılık, yansızlık, entelektüel derinlik, adanmışlık, cesaret, adil ve dengeli olmak gibi özellikler gerektirir.
Gerçeğe ve kamu yararına değil ekonomik çıkarlara, hükümete veya inanç önderlerine hizmet ederek gazetecilik yapılırsa bizdeki kadar olur.
