Rock öldü mü?
Müzik sektörünün dinamolarından streaming platformları Rock müziği öldürmekle suçlanıyor. Tek geliri eserleri olan müzisyenler adil dağıtım istiyor
Kiss grubunun bas gitaristi Gene Simmons, 6 yıl önce Esquire dergisine verdiği bir röportajda Rock müziğin öldüğünü öne sürmüştü. Simmons o röportajda, “Bu doğal bir ölüm veya yaşlılıktan değil; Rock öldürüldü. Artık şarkı yazarak, çalarak para kazanmak çok zor. Kimse rock şarkılarına para vermiyor. Rock müzisyenleri diğer işlerini bırakmamalı, çünkü müzik şirketleri onlara pop müzisyenlerine verdiği desteği vermeyecektir. Bu, yeni gruplar için çok üzücü. Küçük bir şansları bile olmayacak” demişti.
Büyük grup çıkmaz
1970’lerden bu yana Kiss’le sayısız dünya turnesinde stadyumları hıncahınç dolduran, on milyonlarca albüm satan Simmons bu sözlerini, artık müzik ekonomisinde en büyük paydaş ‘streaming’ olgusuyla güncelleyerek birkaç gün önce tamamladı. New York’ta yayın yapan Q104.3 radyosundan Jonathan Clarke’a verdiği röportajda günümüzün müziksever gençlerini suçlayan Simmons, “Streaming’in, gölgelerden çıkış yolu arayan yeni büyük grupların şansını elinden aldığını” öne sürdü.
Hayranlar suçlu
Simmons tam olarak şunu söyledi: “Tek suçlu genç hayranlar. Sevdiğiniz şeyi öldürdünüz. Yeni büyük gruplar, müzisyenler para kazanmak için yapmak zorunda oldukları işi bırakıp müziğe odaklanamıyorlar. Çünkü müzik indirildiği (ya da streaming) zaman müzisyenin eline geçen bir kuruşun yüzde, binde biri oluyor. Para kazanabilmesi için şarkının milyonlarca, hatta milyarlarca kez indirilmesi (streaming) gerekiyor. Hayranlar bu işi öldürdü. İş öldü. Bir sonraki Beatles ya da her kimse, bizim elde ettiğimiz şansı bulamayacak. Plak şirketleri bize milyonlarca dolar veriyordu. Böylece albümler yapıp turnelere çıkabiliyorduk. Sabah 9 akşam 5 mesaisi gibi endişelerimiz yoktu. Böyle bir kaygınız olduğunda kendinizi sanatınıza adayamazsınız.”
Müzisyen zorda
Streaming’in müzik sektörüne etkisi, severek dinlediğim The Charlatans grubunun solisti Tim Burgess’ın geçen hafta The Guardian Weekly dergisine yazdığı bir makaleye de konu oldu. Yazısına Kovid-19 salgınına dikkat çekerek, “Bütün dünya krizde. Bu yüzden ilk aklınıza gelenin profesyonel müzisyenlerin refahı olmaması hoş görülebilir” diye başlayan Burgess, kaymak tabaka dışında
birçok müzisyenin kirasını ödeyebilmek için birden fazla iş yapmak zorunda olduğunu yazdı.
Pandemi sürecinde iş değiştirmek, kirasını ödeyemediği için memleketine, ailesine gitmek zorunda kalan hatta enstrümanlarını satmayı düşünen müzisyenler benim de bir yazıma (https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/menderes-ozel/peki-ya-onlar-6315980) konu olmuştu.
Mart 2020’den itibaren dünyanın birçok ülkesinde konserler, festivaller peşi sıra iptal edildi. Bu, müzisyenler dışında ışık teknisyeni, ses mühendisi, tur menajeri gibi çok fazla unsuru olan müzik sektörünü can çekişir hale getirdi.
26 haneli ödeme ama...
Yalnızca rock müzik özelinde konuşan Simmons gibi müzik sektörüne en büyük zararı streaming’in verdiği görüşünde olan Burgess, “1995’te birine ‘ayda 9.99’a neredeyse yapılmış tüm albümleri, istediğin zaman dinleyebileceksin’ deseler adamımız muhtemelen etkilenirdi. Sonuçta toplanan paranın da sanatçıya ödeneceğini düşünürdü. Evet, her gün milyonlarca şarkı streaming yoluyla dinleniyor. Sanatçıya ödenen rakam 26 haneli oluyor. Ve bu rakamın ilk dört hanesi 0.000” dedi.
Burgess bir de örnek verdi: “(New Wave müziğin öncülerinden) Gary Numan şarkılarından birinin 1 milyon kez dinlenmesinden 50 dolar kazandığını söylemişti. Aldığı paradan yakınmıyordu; şarkılarının online çalınmasından maddi bir şey beklemeyen yeni sanatçıların bir resmini çiziyordu.”
Burgess’e göre aslında streaming, insanların müzik için para ödemeye hazır olduğunu gösteriyor. Ama önemli olan paranın nasıl dağıldığı. Spotify, 2019’da 7.4 milyar dolar gelir elde etti. Bu paranın çoğu sanatçılar yerine büyük yapım şirketlerine gitti, çünkü denklemde aslan payı onlarındı.
Spotify, Deezer gibi streaming platformları müzik ekonomisinin kurallarını köklü şekilde değiştirdi. Bu oluşumlar müzikseverlerin bedava mp3 peşinde koşturmak yerine müziğe para vermeye hevesli olduklarını da gösterdi. Ancak asıl kritik konu bu paranın nasıl dağıldığı.
Müzik sektörü nasıl kurtulur?
2012’de röportaj yaptığım Kalan Müzik’in kurucusu Hasan Saltık şu öneriyi getirmişti: “Her bilgisayar kullanıcısı ayda 1 TL verse bütün müzik sektörü kurtulur. Ondan sonra herkes bedava dinlesin. Türkiye’de müzik sektörünün topladığı tüm paralardan daha çok gelir elde edilir. Dünyada da en mantıklı yöntem bu. 37 milyon bilgisayar var; al sana ayda 37 milyon TL. Türkiye’de müzik sektöründe yılda dönen para 70 milyon TL değil.” Bu değerlendirme ve rakamların 2012’ye ait olduğunu hatırlatalım.
