Dünyanın en iyi teknoloji okulu

Daha önce de bahsettiğimiz gibi teknolojinin devlet politikası olduğu İsrail’de gençler rotasını büyük ölçüde orduda belirliyor. Yoksul, kimsesiz çocukların hayata kazandırılmasına adanan ordu birimleri olduğu gibi, parlak gençleri birer teknoloji dehasına, startup makinesine dönüştüren birimler de var. Birim 8200 de onlardan biri.

İsrail ordusunun istihbarat birliklerinden en önemlisi Birim 8200. Binlerce askerden oluşan Birim 8200’nin faaliyetleri ABD’deki Ulusal Güvenlik Ajansı’na benziyor. Gazete, TV, radyo ve interneti yani bütün medya araçlarını sıkı takibe alarak istihbarat topluyor. İsrail’de istihbaratın yarısından fazlası bu birimin faaliyetleriyle elde ediliyor.

Dünyadaki en büyük dinleme merkezlerinden birine sahip olan Birim 8200, telefon görüşmeleri, epostalar ve diğer tüm haberleşme yöntemlerini izleyebilme yeteneğine sahip. Birimin dinleme, izleme ekipmanlarıyla donanmış uçaklarının bölgede devriye gezdiği de biliniyor.

İşte askerliğini bu birimde yapan İsraillilerin çoğu, edindikleri teknoloji birikimini yine bu sektöre yatırıyor.

Dühyanın en gelişmiş istihbarat toplama araçlarını kullanan bu birimden yetişenler birikimlerini, sivil yaşamda pazarlama/reklam, siber güvenlik, veri depolama uygulamaları geliştirmekte kullanıyor. İş ilanlarında bile bazen “askerliğini Birim 8200’de yapmış olanlar” ifadesini görmek mümkün. ICQ, Checkpoint, CyberReason, Palo Alto Networks, EZchip gibi teknoloji girişimleri tezkeresini bu birimden alan gençlerin startup’ları olarak hayata geçti.

Şov zamanı

İsrail’deki son günümde 8200 Sosyal Programı isimli etkinliğe katıldım. Birim 8200 kökenli 10 startup’ın tanıtımı bir salonda yatırımcılar ve gençlerden oluşan yüzlerce kişiye yapıldı. Tüm sunumlar bittikten sonra, startup’lar kendileriyle ilgilenen yatırımcılarla bir araya gelerek ikili, üçlü görüşmeler yaptı. Tanıtılan uygulamaların çoğu hayata değer katacak uygulamalardı. NovoTalk, cep telefonu aracılığıyla yapılacak günlük egzersizlerle kekemelik rahatsızlığına çözüm buluyor. SmartAir, ülke çapındaki devlet istasyonlardan toplanan verilerden yola çıkarak, olası astım krizlerini haber verip, önlem alınmasını sağlıyor. ReachMore, 30 günlük cep telefonu terapisiyle travma sonrası stres bozukluğunu ortadan kaldırıyor. Feelanthro, zengin hayırseverlerle yardım kuruluşlarını bir araya getiren bir platform. Memoria, hatırlatmalar ve uyarılarla alzheimer hastalarına yardımcı oluyor.

İstanbul uçağına yetişmek üzere erken ayrıldığım etkinlik, Ortadoğu’daki Silikon Vadisi’nin olağanüstü doğasını çarpıcı şekilde ortaya koymuştu.

Osmanlı sınırları içindeki Haifa’da, İsrail devletinin ilanından 35 yıl önce, 1912’de kurulan Teknoloji Enstitüsü (Technion), ülkeninin yüksek teknoloji endüstrisinin lokomotifi konumunda. Einstein’in da büyümesinde rol oynadığı Technion bünyesindeki 565 akademisyenden 3’ü kimya dalında Nobel ödüllü.

İsrail’de yüksek teknoloji işindekilerin çoğu Technion mezunu. Technion Teknoloji Transferi (T3) isimli, birimi üniversite bünyesindeki buluşları başarılı ticari girişimlere dönüştürmeye adanmış durumda. Buluşları yüzlerce patent sahibi olan T3, girişimciler ve yatırımcılarla üniversite arasında köprü vazifesi görüyor. T3’le stratejik ortaklık düzeyinde ilişkisi olan şirketlerden bazıları Microsoft, IBM, Intel, Philips, Johnson&Johnson ve Coca Cola. Intel en önemli çiplerinden bazılarını Technion’la birlikte tasarladı. Nanoteknoloji konusunda uzman olan Technion’da yapılan nano-incil, müzede Ölü Deniz Parşömenleri’yle birlikte sergileniyor. Yarım milimetrekare boyutuyla bir toplu iğne başından bile küçük olan nano-incilde 10 milyon bit bilgi,
1.2 milyon İbranice harf yer alıyor.

21. yüzyılın kibbutz’ları

İsrail’e özgü kolektif yaşam birimleri olan kibbutz’ların ilki 1909’da Osmanlı Filistin’i Taberiye Gölü’nün güney kıyısında kuruldu. 10 erkek, 2 kadından oluşan Yahudi bir topluluk tarafından temeli atılan tarım ekonomili bu kibbutz’un amacı birlikte çalışıp, birlikte kazanmak ve paylaşmaktı.

İlerleyen yıllarda Necef Çölü’nün ücra köşelerinden Golan Tepeleri’ne, sosyalizmle siyonizmin aynı potada eridiği kibbutz’lardan yüzlercesi kuruldu.

Birkaç yıl önce Necef Çölü’ndeki bir kibbutz’da Tel Aviv’den yer altından gelen sulardan beslenen havuzlarda balık çiftçiliği yapıldığını görünce çok şaşırmıştım.

Onlarca yıl tarım tabanlı bir ekonomiye dayanan kibbutz’lar son yıllarda endüstriyel ve teknoloji girişimleriyle dikkat çekiyor.

Bazı kibbutz’lar da teknoloji ekosistemi yaratarak startup’lara kuluçka makinesi işlevi görmeye başladı. Bunlardan Revivim kibbutz’u geçen yıl startup’lara çalışma ortamı sağlayıp 20 milyon dolar yatırım yaptı.

Doğru teşhis

Tel Aviv’in hemen dışındaki Şefayim İsrail kibbutz’u da çok sayıda teknoloji startup’ının üslendiği bir merkez konumunda. Zebra Medical Vision da bu startup’lardan biri; sağlıkta devrim niteliğinde bir uygulama geliştirdiği iddiasında. Analytics Platform adlı yapay zeka ve derin öğrenme tabanlı uygulama, onbinlerce hastalık teşhisinin analizi esasına dayanıyor. Mesela hastanelerden elde edilen onbinlerce meme kanseri teşhisini toplayan Zebra, bunların analiziyle sonraki hastalara teşhisini koyuyor. Normalde hastanelerde teşhislerin yüzde 25’inin hatalı olduğunu söyleyen Zebra kurucusu Eyal Gura, kendi sistemlerindeyse doğru teşhis oranının yüzde 94 olduğunu savunuyor. Bir milyarderden 20 milyon dolar yatırım alan Zebra’nın teşhis algoritması öğrenerek sürekli kendini geliştiriyor. Sağlık ürünleri konusundaki en önemli otoritelerden Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi’nden onaylı uygulama şu anda onlarca hastanede teşhis amaçlı kullanılıyor.

Ünlü girişimciler

YossI VardI: İsrail’in ilk teknoloji girişimcilerinden Vardi’nin başarısı gençler için ders niteliğinde. İsrail’in ilk yazılım şirketlerinden TEKEM’in kurucularından olan Vardi, 1996’da genç internet girişimlerini fonlayarak ülkedeki ilk melek yatırımcılardan oldu. Fonladığı girişimlerden biri 90’ların sonu 2000’lerin başına damga vuran mesajlajma platformu ICQ’nun yaratıcısı Mirabilis’di. Mirabilis, 1998’de AOL’a 407 milyon dolara satıldı. Bu alışveriş, teknoloji girişimciliği konusunda ülkeye yol gösterdi.

Benny Landa: Polonya’dan İsrail’e göç eden Landa, dünya çapında 800’ün üzerinde patenti olan bir mucit. Mürekkep püskürtmeli yazıcılarda geliştirdiği teknolojiler sayesinde “Baskının Peygamberi” diye anılıyor.

Dov Moran: Portatif veri depolama söz konusu olduğunda akla ilk gelen isimlerden. M-Systems’in kurucusu olan Moran, USB Flash Bellek adıyla bilinen yeni nesil portatif veri depolama yöntemini keşfetti. 2006’da şirketini SanDisk 1.6 milyar dolara satın aldı. Bu rakam İsrail tarihindeki en büyük dışa satışlardan birini işaret ediyordu.

YossI MatIas: Google arama motorunu geliştiren ekibin en parlak isimlerinden biri. 25’in üzerinde patenti var.

Hossam HaIck: İsrailli Arap araştırmacı Haick, kanser ve diğer hastalıkları nefes kokusundan tanıyabilen NaNose isimli bir cihaz geliştirdi. Tüberkülozu teşhis edebilen bir yamanın da kaşifi olan Haick, çok sayıda uluslararası ödülün sahibi.

Raphael Mechoulam: Esrar bitkisi marihuananın etken maddesi THC’yi izole edip, tıbbi amaçla kullanılabilmesini sağladı. THC, bugün kanserden epilepsiye birçok hastalığın tedavisinde kullanılabiliyor.

Şef Bilim Adamı AvI Hasson

İsrail’de Ekonomi Bakanlığı’na bağlı faaliyet gösteren Şef Bilim Adamı isimli bir kurum var. İsrail ordusunda istihbaratçı olarak görev yaptıktan sonra kariyerinin önemli bölümünü özel sektörde geaçiren Avi Hasson, İsrail’in 6 yıldır Şef Bilim Adamı. “Endüstriyel AR-GE’ye Teşvik Yasası” kapsamındaki Şef Bilim Adamı, inovasyona ve girişimciliğe teşvik ediyor. Hasson’la yaklaşık 1 saat süren görüşmemde, İsrail’in startup’lar ve onların melek yatırımcılarına riskin en yüksek olduğu dönemde, faaliyetlerinin ilk iki yılı vergiden muaf tuttuklarını anlattı. Hassan, Startup’ın ofisine başvurusundan sonra 3 ay içinde nihai bir karar verildiğini söyledi. Şef Bilim Adamı Ofisi’ne bağlı 24 kuluçka makinesi var. Bunların 22’si teknoloji üzerine. Startup’lar iki yıl boyunca, içinde yer aldıkları kuluçka makinesinin tüm imkanlarından yararla-
nıyor.