Mehmet Y. Yılmaz
Tüm Yazıları
O zaman bu garipliğe şaşırdığımı ve Kristof Kolomb adına üzüldüğümü hatırlıyorum.Yeni yayımlanan bir kitap, bu olayın ardında son derece ilginç bir öykünün yattığını öğrenmemi sağladı. (Stefan Zweig, Amerigo-Tarihsel Bir Yanlışlığın Hikâyesi, Çeviren: Ogün Duman, Can Yayınları.) Bugün Amerika olarak adlandırdığımız kıtanın Kristof Kolomb tarafından keşfedildiğini ama "isim babasının" Amerigo Vespucci isimli bir başka "denizci" olduğunu öğrendiğimde ilkokul beşinci sınıfta olmalıydım.. Stefan Zweig'ı birçok okuyucu "Yıldızın Parladığı Anlar" isimli, beş tarihsel kişiliğin portrelerini çizdiği kitaptan tanır.Zweig, bu kez dev bir kıtanın "isimlendirilmesi" öyküsünün ardındaki yüzyıllara yayılmış bir tartışmayı anlatıyor..Meğerse bütün olay, 16. yüzyılın hemen başında, arkası arkasına gelen "yeni keşfedilen topraklar" haberlerinin insanların ilgisini çektiğini fark eden ve bunu paraya dönüştürmek isteyen bir yayıncının başının altından çıkmış.. Yayıncının oyunu Öykü, Amerika'ya Kolomb'un ilk adımını attığı tarihten yaklaşık 13 yıl sonra başlıyor.Gauthier Lud isimli bir matbaacının, Lorraine bölgesinin küçük bir kenti olan Saint-DiÈ'de kitaplar basmak amacıyla kurduğu bir küçük matbaayla..Matbaanın basacağı kitaplardan biri de Amerigo Vespucci isimli bir denizcinin Latince olarak yazdığı raporlardan yola çıkılarak hazırlanan bir derleme olarak belirlenir.Vespucci'nin, Floransa'daki efendisine yazdığı ve "Mundus Novus" (Yeni Dünya) adını verdiği bir raporun daha önceki baskılarının tüm Avrupa'da ilgiyle karşılandığını bilen matbaacı, bu iş için Martin Waldseemüller adında genç bir matematikçi ve coğrafyacı ile anlaşır.Waldseemüller, kitapta o güne kadar haritalarda "Terra Sancta Crucis" (Kutsal Haç Toprakları) ya da "Mundus Novus" olarak gösterilen yeni kıtaya Amerigo Vespucci'nin isminin verilmesi gerektiğini yazar. İlk kitap, ilk hata... Şöyle der: Amerikus bulduğu için burası bundan böyle Americus'un Toprakları ya da America olarak anılabilir.Ve bununla da yetinmez, kitaptaki haritada yeni toprakların üzerine "America" diye de yazar.. (Latincede kıta isimlerinin tanım edatları dişil olduğu için, Waldseemüller, eril bir isim olan Amerigo'nun dişil karşılığı olan America'yı kullanmış.)1538 yılında haritacıların "babası" Mercator, yaptığı son haritada bu öneriden yola çıkarak, yeni dünyanın üzerine "America" yazınca, yeni kıtanın bir isim edinmesi süreci de tamamlanmış olur..Ama bu aynı zamanda Avrupa'da yüzlerce yıl süren bir tartışmanın da başlangıcı olur."Yeni Dünya"ya ilk ayak basanlar Kristof Kolomb ve Sebastian Cabot'tur.. Böyle bir yolculuğa çıkmadığına ilişkin güçlü şüpheler olan ve hiç kimsenin tanımadığı bir denizcinin adı koca kıtaya nasıl verilir? Vespucci, kıtaya kendi adının verilmesini sağlamak için kapsamlı bir kampanya yürüten, dünyanın gördüğü ilk halkla ilişkiler uzmanı mıdır? Yoksa şöhret kazanmak için her şeyi yapabilecek alçak bir sahtekâr mı?Yanıtlarını merak edenlere, tatilde okumaları için bu harika kitabı öneririm.. mehmet.yilmaz@milliyet.com.tr Amerika'nın doğuşu
