İngiltere’nin meşhur müzik mağaza zinciri, 100 yıllık geçmişe sahip HMV, geçen haftaya kadar batmıştı ve bütün dükkânlarını kapatıyordu. Bir mucize oldu ve Birleşik Krallık’taki 100 mağazasıyla birlikte Kanadalı Sunrise Records’a satıldı. Sunrise bu batık şirketi üç kuruşa kapatıp değerli dükkânlarını ve mal mülkünü satın aldığı fiyatın 10 katına satacak değil. Firma müzik perakendeciliği yapmaya devam edecek. Ve bunu yaparken plaklara güveniyor. Daha doğrusu, plağın geri dönüşüne ve bu trendin geçici değil, kalıcı olduğuna yatırım yapıyor.
Önce geleneksel medya ve formatlar bitti dendi. Sonra her şey dijitale geçiyor dendi. Ama bunların hiçbiri gerçekleşmedi. Ne geleneksel medya bitti (bunu radyoculuktan bir örnekle geçen hafta anlatmaya çalışmıştım) ne de dijital sanıldığı gibi alıp başını gitti. Galiba en doğru bakış açısı, birinin diğerine evrileceğini değil, en azından şu zamanlar için, her ikisinin de farklı yolları ve ufukları olduğunu kabullenmek.
ABD’de 2018’de 17 milyon yeni baskı plak satılmış. İkinci eller ve satışlarını açıklamayan bağımsız mağazalar, firmalar, internetten yapılan satışların büyük kısmı bu hesaba dâhil bile değil. İngiltere’de de bağımsız müzik firması ve perakendeci Rough Trade geçen yıl plak satışlarının yüzde 25 oranında arttığını açıkladı. Bakın plağın kıymeti hakkında basit bir örnek vereyim. Geçen hafta neredeyse 20 yıldır taşındığım her eve ve şehre yanımda götürdüğüm yüzlerce, binlerce CD’yi ayıklamak zorunda kaldım. Bunları verecek kimse bulamayınca en yakın recycle merkezine gidip attım. O sırada şunu gördüm, CD ve DVD için çöp konteynerleri var. VHS’leri zaten recycle olmayanlar bölümüne atıyorsunuz. Ama plak için herhangi bir bilgi verilmemiş. Hatta “İşine yarayan alsın” alanında bayağı plak gördüm (çoğu klasik müzikti). Yani plak değerli. Maddi olarak para ettiği gibi, bir eşya olarak da değerli. Kimse atmıyor. Çöpe gitmiyor, sadece el değiştiriyor plak. (İkinci el plakçılar bu recycle merkezlerini düzenli ziyaret ederse hiç para vermeden bayağı iyi sermaye toplayabilirler.)
Müziğe sahip olma hissi, sanatçıyla arada bağ kurma arzusu. Özellikle ikinci el eski baskıları hatta ilk baskıları edinerek tatmin edilmeye çalışılan “hakikilik/autnenticity” arayışı. Müziği data harcamadan dinleme keyfi. Albümü baştan sona bir bütünlük ve ritüel esprisiyle dinleme arzusu.
Hepsi önemli plağın yükselişinde. Şarkıları stream edip, plakları kütüphanesinde tutan da var, iğnenin plak üzerindeki dansını yani mekanik bir cihazı izlemeyi çekici bulan da.
Unutulmaya yüz tutan geleneksel formatların yaşamını sürdürmesi, bunun da ötesinde coşkuyla geri dönüşü beni heyecanlandırıyor. Sadece plak değil. İngiltere’de geçen yıl kâğıt kitap satışlarından elde edilen gelir yüzde 31 oranında artmış. İnanılmaz bir oran bu. E-kitap’ta ise gerileme olduğu bildiriliyor. Bu gidişle dijitale geçen gazeteler ve dergiler de bir bir geri döner mi, ne dersiniz?