Geçenlerde bir yerde karşıma çıktı. “En çok bunlar dinleniyor, bunlar okunuyor” diye bir haber. İsimlere girmeden şu yazıyı yazma ihtiyacı duyuyorum.
En çok satanlar analizleri zaman zaman bütün dünyada müzik basınının konularındandır. Şu satıyor, demek ki toplumda böyle bir beklenti var. Şu tür dinlenmeye başlanmış, demek ki dinleyicide şu yönde bir şeyler değişiyor. Filanca sanatçı dinleniyor, acaba halk onda ne buldu? Bunun gibi analizler...
Çok satanları yorumlamak sadece müziğin alanı değil. Toplumsal değişimleri, dönüşümleri merak eden, bir memleketi tanımak ve anlamak isteyenler çok satanları incelemelidir. En azından ben böyle düşünürüm.
Biz bunu Türkiye’de çok isabetli bir biçimde yapamıyoruz. Çünkü veri yok. Bir şeyler görünür olmaya başladığında farkına varırsınız ama ölçemezsiniz. “Türkçe rap yükselişte” denir mesela ama kim, kaç kişi dinliyor, asla bilemezsiniz.
Eskiden beri “En çok pop dinlenir” cümlesi vardır ama gerçekten böyle midir? Ya da halk müziği midir gerçekten en fazla dinlediğimiz tür, yoksa arabesk mi? Belki de Türk sanat müziği. Hep duyarız, “Halk şu sanatçıyı dinliyor ama basının, medyanın haberi yok.” Bir kopukluk iletişimsizlik olduğu kesin. Türkiye’de kim en fazla satıyor onu da bilemezsiniz. Çünkü bandrol adetleri verilir, satış rakamları değil. Zaten bilseniz de satışlardan anlayamazsınız çünkü parası olan satın alır. Dolayısıyla, satışlar belli bir alım gücü olan kitlenin zevkini gösterir.
D&R mağazaları kendi çok satanlar listelerini açıklıyor mesela. Ama o da sadece kendi mağazalarındaki bilgileri içeriyor ve doğruluğunu kontrol edemiyoruz. Türkiye’yi doğru biçimde yansıttığı söylenebilir mi?
Radyo ölçümleri de bu konuda bizi tam aydınlatmaz. Çünkü tam olarak hangi şarkıcının hangi şarkısının kaç kere dinlendiğini anlayamazsınız. Sadece belli bir zaman diliminde aynı anda ne kadar dinleyici toplandığına dair bir fikriniz olur. Eğer dijital yayındaysanız tabii.
Geriye kesin rakam olarak stream bilgileri ve dijital satışlar kalır. Bu veriler kesin bilgi olsa da sadece stream mecralarında dinlenenleri içerir. Yani stream platformu kullanmayan kesim bu hesaba dâhil değildir. Aynı şekilde stream platformunda yer almayan şarkıyı da istatistik içinde göremezsiniz. O şarkı ya da sanatçı yok hükmündedir.
Sadede geliyorum. Bugün çok satanlar listelerinin her birinde farklı isimler var. Stream platformlarında alternatif müzikler ön planda. Youtube’a bakarsanız, en çok yerli ve yabancı pop dinleniyor. Plak satışlarında Anadolu rock, nostaljik Türk popu, sanat müziği, arabesk ön plandayken. CD satışlarında pop yanında klasik müzik ve klasik rock da kadraja giriyor.
CD satışları, evinde CD player olanların müzik zevkini, plak satışları, plak toplayan, pikabı olanların müzik tercihlerini, dijital satışlar ve stream rakamları akıllı mobil cihazlarında müzik dinleyenlerin alışkanlıklarını yansıtıyor. Youtube dünya çapında en fazla müzik dinlenen mecra bugün. O da sanırım müziğe para harcamayanların zevkinin aynası. Yani ne dinlediğinden öte, nerede dinlediğin önemli. Ve her mecra kendi dinleyicisinin zevkini yansıtıyor. Günümüzün aşırı kişiselleşmiş dünyasında “en çok satan” artık eskisi kadar çok ifade etmiyor. Çünkü artık kimse bütün bu mecralarda birden büyük olamıyor. Herkes kendi mecrasında büyük. Tek bir büyük yok. Her liste gerçeğin sadece bir bölümünün aynası. Bundan sonra çok satanlar listeleri gördüğünüzde sağda solda, bir de bu gözle inceleyin.