Taş, kaplan ve Dennison
Bir zamanlar; Rolex, Jaeger-LeCoultre, IWC, Waltham, Smiths ve Zenith gibi ünlü markalar için su ve hava geçirmez saat kasaları yapan bir şirket vardı. En yüksek dağların tepesine çıkan veya dünya hava hız rekoru kıran insanların yanında bulunan ve tarih yazan saatlerin kasalarını yapan Dennison isimli şirket 1967’de kapılarını kapattı.
Dennison şirketinin kuruluşu 1874’e kadar uzanıyor ama ondan öncesi de var. 6 Mart 1812’de ABD’de doğan Aaron Lufkin Dennison (ALD) bir ayakkabıcının oğluydu ama aklı fikri mekanik araçlarda olduğundan 1830’da Brunswick’te saat yapımcısı, silah ustası olan ve kuyumculuk yapan James Carey’in yanına çırak olarak verildi. Sonra ABD’nin en iyi saat ustalarından Tubal Hone’dan dersler aldı.
Dennison saat üretme hevesine kapılınca, ortaklar buldu ve İngiliz tarzı saat üretimine başladı. Bu şirket iflas edince ileride Waltham adını alan ünlü şirketin kurucularından biri oldu. Waltham, Amerikan iç savaşı sırasında askerlere saat satarak büyük başarı elde etti. Buna rağmen ALD anlaşmazlıklar nedeniyle yeni bir ortakla Tremont isimli başka bir şirket kurdu. ALD, İsviçre’den ucuz saat parçaları alıp ABD’de üretilen diğer parçalarla yeni saatler üretmek istiyordu. Başarılı da oldu. Şirket 1866’da Melrose, Massachusetts’e taşındı ve Melrose Watch adını aldı. Ortağı haftada 100 saat üretmek isteyince karşı çıkan Dennison şirketten ayrıldı. (Yeni strateji başarısız olunca şirket iflas etti.)
Yeni iş olanakları arayan ALD, İngiltere ve İsviçre arasında gidip geldi. İş modeli çok başarılı olmasa da deneyimleri International Watch Co. (IWC) şirketinin kuruluşuna yardımcı oldu. 1871’de İngiltere’ye taşınan ALD, 1874’te yeni bir ortakla (ve Waltham desteği ile) yüksek kaliteli saat kasaları üreten Dennison, Wigley & Co. isimli şirketi kurdu. ABD’den Osmanlı İmparatorluğu’na kadar pek çok ülkeye saat gönderen şirketin fabrikasında 1888’de 100 çalışan vardı ve elektrik ışığıyla aydınlatılan nadir kurumlardan biriydi.
Fikirleriyle saat endüstrisinde öncü bir isim olan Dennison, 9 Ocak 1895’te 82 yaşında öldü. Alfred Wigley emekli olunca haklarını ALD’nin oğlu Franklin Dennison’a sattı. Franklin Dennison ve oğlu da 1905’te Dennison Watch Case şirketini kurdular, 1920’lerde yılda 250 bin adet kasa üretiyorlardı. Az sayıda olsa da Dennison ismini taşıyan saatler üreten şirket yöneticileri İkinci Dünya Savaşı arifesinde kasa üretimi durdurdu ve askeri ekipman yapımına odaklandı.
Savaş bittikten sonra yeniden kasa üretimine başlayan Dennison aşırı sıcaklıklara, neme ve darbelere karşı koruma sağlayan sağlam kasalarıyla birçok ünlü saat şirketi için üretim yaptı. Yine de tüm başarılar 1960’ların sonuna gelindiğinde şirketin kapanmasına engel olmadı. Ancak 2010’da saat koleksiyoncusu ve müzayedeci Toby Sutton’ın girişimiyle, Dennison markası bir kez daha tescil edildi ve küllerinden yeniden doğdu. 2016’da DENCO53 modeliyle (1950’lerde Tudor Oysterdate için üretilen) 38 mm’lik klasik bir kasaya sahip ETA mekanizmalı bir saat piyasaya çıkarıldı. Ne var ki 50 saatin tamamı satılsa da hiçbir yenilik içermeyen bu model ses getirmedi.
Tasarım mekanizmadan çok daha önemlidir. Toby Sutton da öyle düşünmüş olacak ki 2023’te yeni ortaklarıyla birlikte daha 22 yaşındayken Audemars Piguet için Royal Oak Offshore’u tasarlayarak olay yaratan Emmanuel Gueit (58) ile anlaştı. Gueit, 1960’ların sade tarzına çağdaş ve enfes bir yorum getirmiş. Güneş ışını deseni kadranlı ve kaplangözü, malakit, lapis lazuli ile aventurin taş kadranlı saatlerden oluşan ve benzerlerine göre daha uygun fiyatlı yeni saatler piyasaya çıkar çıkmaz ilgi gördü. Dev şirketlerin orantısız miktarlarda ücret talep eden kibirli tavrına karşılık quartz mekanizması ve quartz kristali ailesinden değerli taşlarla süslü yastık kasalı bu modeller bence hem saat endüstrisi hem de güzelliklere meraklı koleksiyoncular için yeni bir dünyaya açılan kapıyı temsil ediyor.
