Geçen hafta ya petrolün varili 50 doları geçerse, diye yazmıştık. Şimdi varilin fiyatı 50 dolara yaklaştı. Ve herkes endişelenmeye başladı. Bize sık gelen soruları yanıtlayalım. Bir süredir petrol fiyatları soluksuz yükseliyor. Ancak aslında fiyatlar reel olarak 1974 düzeyinin çok gerisinde. 1974 petrol fiyatı bugüne getirildiğinde 70 dolar ediyor. Buna rağmen asıl sorun, fiyatların birdenbire yüzde 66 oranında artması. Hem siyasi, hem ekonomik, hem de psikolojik nedenleri var. Siyasi nedeni iki türlü. Birincisi, Iraktaki rahatsızlıklar sürüyor. Bir türlü istikrar sağlanamayınca beklenen Irak petrolü de devreye giremedi. İkincisi Suudi Arabistanda terör riski sürüyor. Özellikle bu riske dayanarak, yani kuyular, ya da borular bombalanır, diye spekülasyonlar yapılıyor. Tabii bu da işin psikolojik yanı. Üstelik Rusyadaki yolsuzlukla ilgili gelişmeler buna tuz biber oldu.Ekonomik nedenlere gelince. Arz artsa bile, talep daha hızlı artıyor. Çin ve Hindistan giderek daha fazla petrol tüketiyor. Rezervleri düşük bazı ülkeler de arzı artırmama konusunda ısrar ediyor. Unutmayalım; petrol fiyatları son on yıldır artış göstermeseydi, Rusya bu kadar hızlı toparlanabilir miydi? Petrol fiyatları neden yükseldi? Bu fiyatların spekülatif bir balon olduğunu düşünüyoruz. Mutlaka geri gelecektir. Nitekim vadeli fiyatlara baktığımızda yön aşağı doğru. Ancak yakın zamanda daha da yukarı gidip geri gelebilir ya da bir an önce satmaya kalkanlarla hemen düşebilir. Şu anda herkes malda. Vadeli piyasalarda petrol alıp satmaya kalkanlar hep birlikte satışa geçerse, piyasa çökebilir de. Petrol fiyatları daha da artabilir mi? Talebin değişmesi mümkün değil. Arzın artırılması gerek. Aslında piyasada spekülatif bir durum olduğu için biri satsa, fiyatlar derhal düşebilir. OPECin kota artırma kararı etkili olmuyor çünkü OPEC artış toplam arzın yarıdan azını sağlıyor. Kaldık ki temel sorun arzdan da öte; hem politik hem de spekülatif olduğundan ciddi diplomatik akisyon gerekiyor. Petrol fiyatlarını düşürmek için ne yapmak gerek? ABD ve dünya ekonomisi bu yüksek fiyatlarla bırakın canlanmayı, belki de hafif ölçekte bir durgunluğa girebilir. Tabii artmış olan fiyat kalıcı olur ve düşmezse. ABD ekonomisi daha yavaş toparlanır. Ancak düşüş hızlı olursa, ABDde de tüketici güveni toparlanır ve canlanma tekrar sürer. Ve tabii faizlerin artma olasılığı da devreye girer. Petrol fiyatlarının artışı dünya ekonomisini nasıl etkiler? Tek kelimeyle olumsuz. Birkaç ilginç ekonomist ABDde faizler hemen artmayacağı için gelişmekte olan ülkeler açısından bunun olumlu bir yanı olduğunu, üstelik Rusyaya daha fazla ihracat olanağı bulacağımızı söylese de, aslında Türkiyenin petrol faturası 2 - 3 milyar daha şişecektir. Üstelik petrole bağlı diğer ithalat da daha pahalı hale gelecektir. Nihayet, 2005te zor gözüken enflasyonla mücadele daha da zorlaşacaktır.Evet. Umarız fiyatlar çabuk düşer. Ancak Ortadoğuda istikrar sağlanmadan çalkantıların da süreceğe benziyor. hgunes@milliyet.com.tr Petrol fiyatlarının artışı Türk ekonomisini nasıl etkiler?
