Roş Aşana "İbranice yeni yıl demek." Bu akşam Yahudi takvimiyle eski yıl bitiyor, 5765 yılı başlıyor.Türkiyede Yahudilerin sayıları giderek azalsa da, ekonomide ağırlıkları devam ediyor. Yahudi asıllı komşularımız, dostlarımız var. Yahudilere Osmanlı döneminden bu yana Türklerin sempatisi var. Amma... Geliniz görünüz ki İsrail devleti, Ortadoğuda huzursuzluğun kaynağı olmaya devam ediyor. Elinde taş kendini savunmaya çalışan Filistinlileri tankıyla, uçağıyla acımasızca öldürüp duruyor.Bugün, sapla samanı ayırıyorum. İsrail devletini bir yana koyuyorum. Bu ülkede bizimle yaşayan Yahudi vatandaşlarımızın ve dostlarımızın yeni yıllarının ne olduğunu, nasıl kutlandığını sayın okuyucularıma aktarmaya çalışıyorum.Yahudiler, ya da kendi anlatımlarıyla "Yehovanın oğulları" dünyanın en eski topluluklarından biri olmakla övünür. Yahudiler ilk atalarının Hazreti Nuh Peygambere kadar uzandığına inanır.Yahudi takviminin başlangıcı "dini inançlarına göre", insanların "yaratılış yılı". Yahudi takvimi "Ay"a dayanıyor. Batı takviminde aylar "Güneş"e göre belirlenirken, Yahudi takviminde "Ay"a göre belirleniyor. Ay güneşe göre her gün 48 dakika daha yavaş ilerlediğinden, Yahudi takviminde bir ay 29.5 gün oluyor. Bir yılda Ay yılı, Güneş yılından 11 gün daha kısa oluyor.Yeni yılın başlangıç günü (Roş Aşana), "yaratılışın başlangıç" günü, yaratılışın ilk günüdür. Yahudilikte günler dünyevi takvimlerdeki gibi "gece yarısı"nda sona ermez ve başlamaz. Yahudilerin "zaman"ında günler gecenin ilk anıyla (yıldızların belirmesiyle) başlar. Onu sabah (Kutupyıldızının belirmesi izler. Bu evrede, "yaşam ana rahminin karanlığıyla başlar, ardından ışığın parlaklığına açılır. Sonunda yeniden ölümün, mezarın karanlığına döner. Bu da ulaşılacak diğer dünyanın gündoğumudur" şeklinde anılır.Roş Aşana aynı zamanda bir yargı günü. Bugünden başlayarak ayın ilk 10 gününde Yahudiler bir önceki yıl yaptıklarını sorguluyorlar, daha iyi bir insan olmak için karar alıyor. Kendi kendilerini yargılıyor, günahları için af diliyor.Geçen hafta sonu Radikalin pazar ekinde Aylin Öney Tan, Roş Aşananın Yahudilerce nasıl kutlandığını yazdı. Bu akşam yıldızların belirmesiyle eski yıl sona erecek, yeni yıl başlayacak. 16 Eylül Roş Aşana, "yeme, içme ve mutlu olma günü", 17 Eylül ise "Dezayumu" yani büyük kahvaltı günü.Aylin Öney Tandan öğrendiğime göre, Roş Aşana sofralarının baş yemekleri pırasa, kabak, pazı ve hurma. Yeni yıl tatlı geçsin diye bolca tatlı yeniliyor.Aylin Öney Tan, İzmirin ünlü "boyos" isimli kurabiyesinin, Çanakkalenin ünlü "mantikos" poğaçasının, Yahudilerin Roş Aşana kutlamalarında büyük kahvaltıda yenilen geleneksel hamur işlerinden olduğunu hatırlatıyor. Yahudilerin yeni yılı kutlu olsun. İsrail devletinin başında bulunanlar da inşallah Roş Aşanayı sadece yeni yıl olarak kutlamakla yetinmezler. Vicdan muhasebesi yaparlar. Kendi kendilerini yargılarlar da Filistin sorununa barışçı bir yaklaşım mümkün olabilir. guras@milliyet.com.tr Türkiyedeki (Museviler) Yahudiler (dünyanın diğer ülkelerindeki Yahudiler gibi) bu akşam "Roş Aşana" kutlamalarına başlayacak.
