Sıkılaştırma, istisnai gün ne demek?
Merkez Bankası (TCMB) Para Politikası Kurulu açıklaması yayınlandı. TCMB (1) Faizleri değiştirmemiş ama (2) Parasal Sıkılaştırmaya gidecekmiş. (3) Daha çok İstisnai Gün Uygulaması yapacakmış.
TCMB bu açıklamalarla piyasa oyuncularına “Gözlerimin içine bak... Ne dediğimi anlarsın” diyor ama, saf ve bakir Türk halkı bu açıklamalarda neler söylendiğini anlayamıyor.
Rahmetli babamın bir sözü vardı: “Arkadaş lafı ağzının içinde çevirme. Ne söyleyeceksen açık söyle” derdi. TCMB’nin gözlerimin içine bakarak ne söylediğini ben anlayamadığımdan, anlayabilen piyasa uzmanlarından iktisatçı Gizem Öztok Altınsaç ile konuştum. Neyin ne olduğunu anlamaya çalıştım.
1) TCMB’nin “değiştirmediğim “dediği faiz ne?
- TCMB’nin ”Politika Faizi” adını verdiği bir hafta vadeli repo ihale faizi var. Sekiz buçuk aydır değişmeyen bu faiz yüzde 5,75 oranında. Aslında bu faiz bir anlamda “Göstermelik-Vitrin Faizi.”
- TCMB’nin “Gecelik Borçlanma Faizi” yüzde 5, “Gecelik Borç Verme Faizi“ yüzde 11.5 oranında. Piyasa için taban ve tavanı oluşturan bu iki faiz oranı. Merkez Bankası bankalara diyor ki, “Paranız fazla ise ve başkasına satamaz iseniz, gecelik alırım, ona yıllık yüzde 5 faiz veririm. Sıkışırsanız, gecelik borç veririm. Bu borçtan yıllık yüzde 11.5 faiz alırım.
2) Parasal Sıkılaştırma ne demek? İstisnai Gün uygulaması ne demek?
TCMB bankaların topladıkları mevduatın yaklaşık 40 milyar TL’lik kısmını kanuni karşılık olarak faizsiz olarak kasasında tutuyor. Buna karşılık ihtiyacı olan bankalara bir hafta vadeli repo diye adlandırılan bir uygulama çerçevesinde yüzde 5.75 politika faizi ile para satıyor. (Açık anlatımı ile piyasaya para akıtıyor.) TCMB haftalık olarak piyasaya akıttığı para miktarını kısar ise, bankalar (dolayısıyla piyasa) sıkışıyor. Arz, talebi karşılamıyor. Para (TL) kıymetleniyor.Son aylarda TCMB “Bugün istisnai gün” diyerek, bankalara yüzde 5.75 faiz ile sattığı para miktarını kıstı. Politikasını sıkılaştırdı. Yani piyasaya verdiği parayı kısarken bu parayı da daha pahalı hale getirdi, satacağı parayı %5.75 politika faizi yerine ihale ile (geleneksel yöntemle) satmaya başladı. Bankalar ihtiyaçlarına göre TCMB’ye ne kadar faiz ile ne kadar para satın almak istediklerini belirtiyor. Bankaların fonlama maliyeti nisan başında yüzde 7.7 iken dün 9.5’e kadar yükselmiş.
3) TCMB’nin ne gün ne kadar parasal sıkılaştırmaya gideceği ve ne gün istisnai gün uygulamasına gideceği bilinmiyor. Bunlar “sürpriz” uygulamalar.
Ancak sürpriz uygulamalar finansal istikrarı bozuyor. Bankalar ve piyasa oyuncuları hangi gün yüzde 5.75 faiz ile hangi gün yüzde 10-10.5 faiz ile para kullanacaklarını, hangi gün paranın kısılacağını, hangi gün piyasaya para çıkacağını bilemiyor.
4)TCMB ne yapmaya çalışıyor?
TCMB’nin başlangıçta arayışı piyasadaki para miktarını kısarak ve TL’yi pahalılandırarak dolar fiyatının artmasını önlemekti. Şimdi bu arayışa, TL miktarını kısarak ve faizi yükselterek yüzde 10’un üzerine çıkan enflasyonu aşağıya çekme arayışı da eklendi.
5) Ayşe Hanım Teyzem ile Ali Rıza Bey Amcam bütün bunlardan nasıl etkilenecek?
Görülen odur ki;
- TCMB dolar fiyatını 1.80 TL’nin altında tutmak istiyor.
- TCMB enflasyon hedefini tutturamamaktan korkuyor. Enflasyon bu yıl yüzde 10’un biraz altında kalsa örneğin yüzde 9 olsa iyidir.
- TCMB’nin bu uygulamaları sonucunda oluşan fonlama faizinin maliyet enflasyonunu tetiklemesinden korkmuyor. Çünkü bankalar kredi maliyetlerini faiz koridorunun üst sınırı olan yüzde 11.50’den belirlemiş durumda.
Ali Rıza Bey Amcam konut kredisini bu yüksek faizden kullanacak.
- Faizlerin yükselmesi Ayşe hanım Teyzem’in mevduat faizinin yükselmesine yol açmıyor. Bankalar piyasa faizini dikkate almadan mevduat faizini düşük tutmaya devam ediyor.
