Enflasyon rakamları açıklanınca, Ayşe Hanım Teyzem ile Ali Rıza Bey Amcam son 12 ayda, bir yılda gıda fiyatlarının ne kadar arttığına bakarlar.
1) Ayşe Hanım Teyzem ve Ali Rıza Bey Amcam gibiler için en büyük harcama gıda harcamasıdır.
2) Türkiye İstatistik Kurumu’nun gıda fiyatlarındaki artışı gösteren oran, Türkiye ortalamasıdır. Tüm gelir gruplarının gıda harcaması ortalamasıdır.
Ayşe Hanım Teyzem gibi alt gelir grubundakilerin toplam tüketim harcamalarının yarıdan fazlası gıda harcamasıdır.
Mayıs ayında gıda enflasyonunda yüzde 2.68 gerileme görüldü. Aylık değişim önemlidir ama daha da önemlisi 12 aylık dönemdeki ortalama değişimdir. Ayşe Hanım Teyzem ayda bir defa alışveriş yapmıyor. 12 ay boyunca alışveriş yapıyor. Fiyatlar bir ay iner, bir ay çıkar. Önemli olan, 12 ayda ortalama fiyat artışının ne olduğudur.
Fiyatlar yüksek seyretti
Son 12 ayda gıda maddeleri fiyatlarındaki ortalama artış yüzde 13.25 oldu.
Eğer Ayşe Hanım Teyzem gibilerin gelirleri son 12 ayda yüzde 13.25 artmamışsa, artan fiyatlar nedeniyle daha az gıda maddesi alacaklar demektir.
Gıda maddeleri fiyatlarının değişimi iki kanaldaki gelişmeye bağlıdır.
1) Üretici fiyatı gerilerse tüketici fiyatı da ucuzlar.
2) Üretici fiyatı gerilemediği halde tüketici fiyatının ucuzlaması talepteki daralmaya bağlıdır.
Talep azalırsa üretici ve tüketici fiyatı arasındaki fark (aracıların eklediği yük) azalır. Üretici maliyeti ucuzlamadığı halde tüketici fiyatı ucuzlar.
Mayıs ayında gıdada üretici fiyatı artışı yüzde 1.91 iken, tüketici fiyatı yüzde -2.68 azaldı.
12 ayda gıdada üretici fiyatı artışı yüzde 16.50 iken, tüketici fiyatlarında 12 ayda ortalama artış yüzde 13.25 oldu.
Tüketici fiyatındaki artış, üretici fiyatının gerisinde.
Talepte daralma var
Bunun nedeni, tüketici talebinin daralmasıdır.
TÜİK’in ticaret ve hizmet ciro endeksine göre, 2014 yılının ilk çeyreğinde yüzde 4.7 oranında artan ciro, 2015 yılı ilk çeyreğinde yüzde 1.5 artabildi. Açık anlatımıyla, tüketicinin alım gücündeki büyüme durdu.
Tüketicinin satın alma gücü azalınca, talep daralınca satıcılar üretici fiyatı ile tüketici fiyatı arasındaki farkı mecburen küçültüyorlar. Basit anlatımla, tarladan 1 liraya aldıkları domatesi 3 TL’den satacak yerde 2 TL’den satıyorlar. Böylece üretici fiyatı artarken, tüketici fiyatı gerilemiş oluyor.
Tüketici fiyatlarının, enflasyonun kalıcı olarak gerilemesi için;
1) Üretimin artması, arzın talebi karşılaması gerekir.
2) Üreticinin maliyetinin artmaması gerekir. Hiçbir üretici zararına satış yapamaz.
Önümüzdeki aylarda döviz fiyatının maliyetler üzerindeki yükü artacak. Petrol ve elektrik zammı maliyetleri yükseltecek.
Ne var ki enflasyon rakamları her açıklandığında ekonomiden sorumlu olanlar aynı söylemi tekrarlıyorlar: Enflasyon düşme eğilimine girdi. Önümüzdeki aylarda enflasyon düşecek.” Kim istemez enflasyonun düşmesini? Ama kendiliğinden düşmüyor. Birilerinin doğru ekonomi politikaları uygulayarak bacağından çekip düşürmesi lazım.
