Talebi canlandırıp, ekonomide yavaşlamayı durduracak uygulamalara ihtiyaç var. Mevcut şartlarda tek çare alt gelir gruplarına değişik adlar altında ödeme yapılması. Bu, 1 - 2 defa yapılmalı, devamlı olmayacağı vurgulanmalı
Ekonomide yavaşlama var. Bu yavaşlama kendi kendine düzelemez. Kısa sürede, talebi canlandırarak, etkisi geçici de olsa ekonomide yavaşlamayı durduracak uygulamalara ihtiyaç var.
Ekonomide yavaşlamanın nedeni; (1) Yapısaldır, (2) Konjonktüreldir, (3) Talebi kısmaya yönelik hatalı politikalardır.
Tarımda ve sanayide katma değer yaratamayan, ithalat girdisi yüksek, verimsiz üretim yapımız var. Bu yapıyı kısa sürede düzeltme imkânı yok.
Ekonomilerdeki çalkantılar sonucu, dünya piyasalarında talep daraldı. Dünya piyasalarında para hareketinde istikrar kalmadı. Dolar ve euro fiyatları değişiyor. Türk ekonomisi bu konjonktürel hareketten çok etkileniyor.
Cari açık (döviz açığı) sürdürülemez boyuta yükselince, Ankara talebi, büyümeyi frenledi. Talepteki ve büyümedeki frenleme sonucu iç talep daraldı. İhracatta beklenen artış da tersine dönerek gerileme eğilimine girince, üretim gerilemeye başladı. Yatırımlar durdu.
Kısa vadede düzelmez
Tarımda ve sanayide üretim yapısını kısa sürede düzeltme şansımız yok. Üretim ve ihracat artmadan kısa sürede tarımda ve sanayide yatırımların artması mümkün değil. Bolca sözü edilen (1) Reform paketleri, (2) Hukuki düzenlemeler, (3) Araştırma, geliştirme, yenilikçilik politikaları, (4) Eğitimde ilime ve bilime önem verilmesi çok uzun sürede ekonomide iyileşmeye yol açabilecek tedbirlerdir.
Dünyadaki ekonomik dalgalanmalara, para piyasalarındaki çalkantılara müdahale şansımız yok. İhracat pazarlarımızdaki durgunluğa çare bulamayız.
Bunları veri olarak kabul edeceğiz.
Ama kısa sürede dünya piyasalarından daha ucuz borçlanabilmemiz ve ekonomik ilişkilerimizi yumuşatmamız için, ABD ve AB ülkeleriyle politik ilişkileri yumuşatmamız zorunlu. Komşularla, İsrail ile iyi ilişkiler kurmamız zorunlu.
Gelelim kısa sürede yapılabileceklere. Ekonomideki yavaşlamayı kısa sürede durdurmanın tek yolu, iç talebi canlandırmak için ekonomiye para akıtmaktır. Parayı hemen harcayabilecek kesimlerin, harcama gücünü artıracak düzenlemeleri bir an önce yapmaktır.
Gelir artmadan talep yok
Almadan vermek Tanrı’ya mahsustur. Paranın kaynağı üretimdir. Üretim olacak ki gelir - para artsın. Üretimin yavaşlaması demek, gelirin - paranın da azalması demektir. Ama üretim artışı gelire - paraya bağlıdır. Gelir para artmadan talep artmaz, talep artmayınca üretim artmaz. Ekonomide canlanma olamaz. Üretim - gelir ilişkisi “yumurta tavuk” ilişkisidir.
Yavaşlamayı durduracak talep artışını sağlamak için, ellerine geçen parayı hemen harcamaya dönüştürecek, talep artışını sağlayacak kesime para aktarmak zorunluluğu var.
Ama; (1) Böyle bir paranın kaynağı yok. Bu para nereden bulunacak? (2) Bu para akımı devamlı bir hale gelir ise, gelecekte kamu maliyesi bu yükün altında ezilebilir.
Yazmak kolay, kim yapacak?
Mevcut şartlarda tek çare, devamlı ödeme haline getirmeden, sadece 2015 yılında uygulanmak üzere, alt gelir gruplarına değişik adlar altında ödemelerin yapılmasıdır.
Maaşlarda, ücretlerde, devlet desteklerinde yapısal, kalıcı artışlara yol açmadan, (bayramlarla, aylıklarla, asgari ücretle bağ ve bağlantı kurulmadan) 2015 yılının özel şartlarına bağlı olarak “alt gelir grubundaki, memur, işçi ve emeklilere ve de küçük çiftçiye” (bir veya iki defaya mahsus olduğu anlatılarak, devamlı olmayacağı vurgulanarak) belli ölçüde ödeme yapılabilir.
Böyle bir ödeme için, ancak 2015 yılı bütçe açığı büyütülerek kaynak bulunabilir. Bir yıl için büyüyecek bütçe açığının, orta dönemde “hazmedilebilmesi“ mümkündür. Tehlike, ekonomiyi canlandırmak için yapılacak ”ödemelerin devamlı hale” gelmesidir. Kim istemez amma... Vergilerde önemli ölçüde artırıma gitmeden, devletin devamlı borçlanmasına yol açmadan bunu yapmak mümkün değildir.
(Bunları yazmak kolay da... Kim yapacak? Koalisyon kurulacak. Bakanlıklar paylaşılacak. Koalisyon ortakları ekonominin yavaşladığını, acil tedbir alınması gerektiğini fark edecek. Aralarında anlaşarak ekonomiyi canlandıracak tedbiri hemen uygulamaya koyacak... İnşallah olur!)
