19 Mayıs 1919, üç yıl süren Milli Mücadele’nin başladığı tarihtir.
Mustafa Kemal, Büyük Nutuk’ta 19 Mayıs’ı şöyle anlatır: “1919 senesi mayısının 19’uncu günü Samsun’a çıktım.
Vaziyet ve manzarai umumiye: Osmanlı Devleti’nin dahil bulunduğu grup, Harbi Umumi’de mağlup olmuş. Osmanlı ordusu her tarafta zedelenmiş. Şeraiti ağır bir mütarekename imzalanmış. Büyük Harp’in uzun seneleri zarfında millet yorgun ve fakir bir halde.”
Mustafa Kemal, Milli Mücadele’yi işte böyle başlattı. İşte böyle başlayan Milli Mücadele sayesinde biz bu topraklar üzerinde yaşıyoruz. Mustafa Kemal’in devrimleri sayesinde çağdaş, laik, demokratik bir ülkeye sahip olduk.
1938’de bayram oldu
19 Mayıs, 3466 sayılı kanun ile 20 Haziran 1938’de (Atatürk’ün ölümünden beş ay önce) “Gençlik ve Spor Bayramı” olarak kabul edildi.
19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı olarak ilan edilmeden önceki yıllarda da mayıs aylarında gençler bayram yapardı.
Bu bayramların geçmişi 1916 yılına kadar uzanır. 12 Mayıs 1916 tarihinde, erkek öğretmen okulu öğrencileri Kadıköy İttihat Spor Çayırı’nda (şimdi o çayırın üzerinde Fenerbahçe Stadyumu var) bir “jimnastik gösterisi” yaptı.
Bunun Türkiye’deki ilk beden eğitimi gösterisi olduğu söylenir.
Sonraki yıllarda her mayıs ayında bu gösteriler tekrarlanır oldu. Diğer okullar da mayıs ayında, ders yılı sonunda, “Jimnastik Bayramı”, “Jimnastik Şenlikleri” ve “Mektepliler Bayramı” adıyla şenlikler düzenlemeye, beden eğitimi gösterileri yapmaya başladı.
Maarif Vekâleti, her okulun mayıs ayının üçüncü haftası bu gibi gösteriler düzenlemesini sağladı. 1938’de 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı olarak kabul edildikten sonra, okulların jimnastik gösterilerinin ülkenin her yerinde bayram günü yapılır oldu.
Marşın sözleri sembol oldu
19 Mayıs, Gençlik ve Spor Bayramı olarak ilan edilince, “Dağ Başını Duman Almış” marşı da Gençlik ve Spor Marşı olarak kabul edildi.
Bu marş Felix Korling tarafından bestelenmiş bir İsveç marşıdır. İsveç dilinde orijinal adı “Tre Trallade Jantor”dur (Şakıyan Üç Genç Kız). Bu marşın müziğini Türklere tanıtan Selim Sırrı Tarcan, şarkıya Türk dilinde güfte yazan ise Ali Ulvi Elöve’dir.
Marş “Dağ Başını Duman Almış” şekliyle 1916 yılı mayıs ayında Kadıköy’de İttihat Spor Çayırı’nda çalınıp söylendi.
Rivayete göre, Mustafa Kemal, çok beğendiği bu marşı 1919 yılında Samsun’dan Havza’ya giderken beraberindekilere öğretti. Marş, Atatürk’ün sevdiği marş olarak halk tarafından benimsendi.
19 Mayıs’ınızı kutlarım sayın okuyucularım.