İstanbul Sanayi Odası’nın her yıl yayımladığı 500 Büyük Sanayi Kuruluşu‘na ait bilgiler önemlidir. Çünkü bu kuruluşlar Türkiye’de toplam üretimde ve toplam ihracatta büyük payı olan kuruluşlardır.
Dün açıklanan, 2014 yılına ait bilgiler, Türkiye’nin en büyük kuruluşlarının 2014 yılında üretimlerini ve ihracatlarını artıramadığını ortaya koyuyor.
2014 yılında enflasyon yüzde 8.2 oranında iken, 500 Büyüğün cari fiyatlarla net satış rakamlarındaki artış yüzde 3.9 oranında oldu. Demek ki 500 Büyük, 2014 yılında sabit fiyatla büyümemiş, küçülmüş.
Net satışlar yıl ortası cari kurla değerlendirildiğinde, 2013 yılında 236 milyar dolar olan net satışların 2014 yılında 217 milyar dolara gerilediği görülüyor.
Ölçek ekonomisi önemli
Ölçek ekonomisinin önemi 500 Büyüğün toplam satışlarına yansıyor. 500 Büyüğün toplam satışlarının yarısını ilk 50 büyük firma gerçekleştirirken, kalan yarıyı 450 firma gerçekleştiriyor.
2014 yılında Türkiye’nin toplam ihracatı yüzde 3.8 oranında artarken, 500 Büyüğün ihracatında yüzde 3.1 oranında gerileme oldu.
500 Büyüğün ihracatındaki gerileme önemlidir. Çünkü, 500 Büyük toplam ihracatın yüzde 40’ını gerçekleştiriyor.
500 Büyüğün 126’sı yabancı sermayeli kuruluş. Yabancı sermayeli firmalar üretimden satışların yüzde 29.6’sını gerçekleştiriyor. Ama 500 Büyüğün brüt katma değer ve ihracat toplamlarındaki payları yüzde 40’ın üzerinde. 2013 yılı satışları, yıl ortalaması dolar fiyatıyla 2013 yılında 56.8 milyar dolardı, 2014 yılında 57.4 milyar dolar oldu.
Olumsuz bir gelişme 500 Büyüğün yatırım yapmamasıdır. 500 Büyüğün duran varlıkları büyümüyor. Küçülüyor. Toplam varlıkların sadece yüzde 45.9’u duran varlık. Yüzde 54.1’i dönen varlık.
500 Büyük’te yüksek borçlanma devam ediyor. 500 Büyük yüzde 43 özkaynak, yüzde 57 borçla çalışıyor. Borç/Özkaynak oranı yüzde 132.4’ten aşağıya inemiyor. Özkaynaktan çok borçla işleri çeviren 500 Büyük bu nedenle faiz oranlarındaki ve döviz kurlarındaki değişimden büyük ölçüde etkileniyor.
500 Büyüğün 2013 yılında 129’u zarar ederken, zarar eden firma sayısı 2014 yılında 83’e geriledi. 2014 yılı dönem kâr ve zarar toplamı 2013 yılına göre yüzde 22.4 artış göstererek 27 milyar TL oldu. Ancak bu rakamın yarısı, yüzde 50.3’ü, üretim dışı gelirlerden oluşuyor. 2014 yılında üretim dışı gelirlerde büyük artış meydana geldi.
Verimlilik sorunu...
500 Büyük’te 2014 yılında çalışan sayısında yüzde 5.3 oranında bir artış görülüyor. Net satış hasılatı gerilerken, çalışan sayısındaki artış, genelde verimlilikte gerilemenin işaretidir.
500 Büyüğün üretiminin yapısı, ekonomimizin temel sorununu sergiliyor. 500 Büyük, Türkiye’nin en büyükleri. Böyle olduğu halde net satışlarında yüksek teknolojili ürünün payı yüzde 3.2 oranında. Toplam satışların yüzde 14.4’ü orta yüksek, yüzde 37.4’ü orta düşük, yüzde 40’ı düşük teknolojiye dayalı üretim yapıyor.
2014 yılı geride kaldı. Ama görülüyor ki ekonomi ve de ekonominin lokomotifi olan 500 Büyük 2015 yılına yavaşlayan bir üretim yapısında girmiş. 2015 yılında bu yavaşlayan yapının sürmesi tehlikesini dikkate almakta yarar var.
