Kadınlar Günü’nde 'Kadın ilklerimiz'

Bugün 8 Mart “Dünya Kadınlar Günü…” Kutlu olsun. Bu bağlamda “kadın ilklerimizi” analım. Artık her alanda on binlercesi olan ilkleri. 

……………… 

İlk Kadın Feminist: Fatma Aliye (1862-1936): Türkiye’nin ilk kadın aktivisti ve feministidir. 

Cumhuriyetin ilk yıllarında “kadınlar fırkasını (partisi)” kurmuştu. Ankara’dan onaylanmayınca bu hareketi “Cemiyet” olarak devam ettirdi. Türkü, roman yazarı, çevirmen ve aktivisttir. Ünü tarihçi  Ahmet Cevdet Paşa’nın kızıdır. 50 TL’lik banknotların arka yüzünde Fatma Aliye’nin resmi vardır. 

İlk Kadın Hekim: Safiye Ali (1887-1952): Türkiye’nin ilk kadın doktorudur. 1903 yılında Almanya’da Tıp Fakültesi’ni bitirdi. Kadın sağlığı ve  eğitimi alanlarında öncü oldu.  

İlk Kadın Mimar: Leman  Tomsu (1899-1976): Güzel Sanatlar Akademisi mezunudur. Çeşitli projelerde  

yer aldı ve mimarlık alanında kadınların önünü açmak için çaba gösterdi. 

İlk Kadın İnşaat Mühendisi: Sabiha Rıfat (1900-1977): 1923 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği bölümünden mezun oldu. Anıtkabir inşaatının 10 yıl boyunca baş mühendisiydi. 

İlk Kadın Savaş Pilotu: Sabiha Gökçen (1913-2001): Türkiye’nin “ilk kadın pilotu” ve “dünyanın ilk kadın savaş pilotlarından biridir.” Atatürk’ün manevi kızlarındandır. İstanbul’un Anadolu yakasındaki Havalimanına onun adı verildi.  

İlk Kadın Gazeteci: Nezihe Muhiddin (1889-1958): Kadın hakları savunucusu ve eğitimcidir. “Kadınlar Dünyası” adlı gazeteyi yayınlayarak kadın hakları için mücadele etti. 

İlk Kadın Bakan ve Rektör: Türkan Akyol (1914-1996): Ankara Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı profesörü ve rektör olarak görev yaptı.1971 Nihat Erim hükümetinde Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısıydı.  

İlk Kadın Avukat: Süreyya Ağaoğlu (1895-1960): İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. 1923 yılında “avukatlık ruhsatını” aldı.  

Türkiye’de “kadınların hukuk alanındaki haklarının” savunucusu oldu. “Kadın hakları ve eğitimi” hareketinde aktif rol oynadı.  

İlk Kadın Tiyatro Sanatçısı: Afife Jale (1887-1941): İstanbul’da doğdu. 1919’da kadınların sahneye çıkmaları yasakken bu duvarı yıktı ve sahne aldı. Türkiye’de “ilk kadın operacı, tiyatrocu ve balerin” olarak tanınır.  

Sahneye çıkmasıyla kadınların tiyatroda yer alması olağanüstüydü. “Kadının toplumsal statüsünün güçlenmesi” için mücadele etti.  

Her yıl Afife Jale adına Tiyatro ödüllerinin verildiği önemli bir etkinlik düzenleniyor. “Afife Jale” adlı, onun hayatını anlatan bir “modern bale eseri” vardır. 

İlk Güzellik Kraliçesi: Keriman Halis İnce (1913-2012): 1929 yılında “İlk Türkiye Güzellik Kraliçe’si” seçildi. 

1932’de Budapeşte’de düzenlenen Uluslararası Güzellik Yarışmasında “Dünya Güzeli” tacını kazandı. Keriman Halis Ece, ayrıca Türkiye’nin ilk ve tek “Miss Universe” unvanını da kazanan isimdir. 

İlk Kadın Ressam: Mihri Müşfik Hanım (1886-1954): Türk resim sanatının öncülerinden biri olarak kabul edilir. Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinden Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar uzanan süreçte eserler üretti. Portrelerden manzaralara geniş bir yelpazede çalıştı. 

İlk Kadın Veteriner: Dr. Müfide İlhan (Doğum ve vefat tarihi bilinmiyor) 

Türkiye’nin “ilk kadın veterineridir.” 1933 yılında İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi’nden mezun olmuştur.  

Müfide İlhan, Türkiye’de veterinerlik alanında eğitim alan ve bu alanda çalışan ilk kadın olarak öne çıkmıştır.  

Bu alanda “kadınların da yer alabileceğini” göstererek, cinsiyet ayrımcılığına -bir bakıma- meydan okumuştur.  

İlk Gökbilimci, Hatice Nüzhet  Gökdoğan (1910-2003): Türkiye Cumhuriyeti’nin astronomi dalında ilk bilim kadınıdır. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ni yöneten ilk kadın dekandır. 

İlk Kadın Mimar: Leman Cevat Tomsu (1913–1988): 1934 yılında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi’nden mezun olduğunda “mimar unvanını alan ilk Türk kadınlarından”dı. Daha sonra İTÜ’nün Mimarlık Fakültesi’nde profesör oldu. Mimari kürsüsünün ilk kadın hocasıdır. Mimarlık yarışmasını kazanarak, Kayseri Tiyatrosu’nu tasarladı. 

Olimpiyatlara katılan ilk kadın sporcular: Suat Aşani ve Halet Çambel: 1936 yaz olimpiyatlarında bireysel eskirim müsabakalarında yarıştılar. Halet Çambel ayrıca önemli bir bilim kadınıdır. Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde öğrenciyken eskirim sporuyla tanıştı, ustalaştı. Fransa Sorbonne Arkeoloji okudu. Alacahöyük kazısına ve diğer kazılara yıllarını verdi. 1936 Olimpiyatlarına katıldığında Hitler tarafından görüşmeye çağırıldı, ancak “devlet izni olmadan mümkün değil” gerekçesiyle daveti geri çevirdi. 

“Kadim Finike yazısını” okuyabildiği için “Hitit hiyerogliflerinin” çözümüne katkıda bulundu. Halet Çambel doktorasını İstanbul Üniversitesi’nde tamamladı. Yıllarca hocalık yaptı. Yurtdışındaki üniversitelerde de ders verdi. Eşi Nail Çakırhan da “Ağahan Mimari Ödüllü”dür. Kariyerden mimar değildi. Şairdi. (Ödülü kabul etmemiş, mimarlık eğitimi almadan kendini yetiştiren alaylı bir mimara verilmesini istemiştir.)