Internet of Life ile Metaverse’ün İlk Uygulanabilir Dönüşümü

İçinde bulunduğumuz çağın bu dönemin orta çağı olduğunu uzun yıllardır iddia ediyorum. Bu dönemin de bir aydınlanma dönemine girmesinin yolununsa yine “bilim ve sanat”ın bütünleşik hareketinden yola çıkacağını savunarak bir Dijital Rönesans vurgusu yapıyorum. Teknolojilerin insan ve yaşam ahlakından yoksun salt teknoloji gelişimi yerine, içine toplum ve canlıyı anlama ve yaşatma yetisinin kazandırılmasının yolu bilimsel çalışmalara sanatın entegresiyle mümkün olacak.

Metaverse… Dijitalde sınırsız özgürlükler vaat eden teknolojik devrim olması bekleniyor. Peki metaverse bir tehdit mi derseniz hazırlıksız olduğumuz her şey, bu deprem, sel, yangın gibi afetler, şirket yönetimindeki olası krizler olabilir, hazırlıksız olduğumuz hemen her şey evet bir tehdittir. İpleri, kontrolü, işleyişi elimizde olmayan, bilgi sahibi olmadığımız her şey tehdittir. Ne yapmalıyız? Öncelikle elbette oyun kuruculuğa oynamalıyız. Burada da devreye içerikler, tasarımcılar, içerik üreticileri, girişimciler geliyor. İçeriğin önemi, gücü bu çağda zirveye çıkıyor, özellikle metaverse - web 3 ile.

Bu yeni dünyanın mimarları oyun tasarımcıları ve dijital sanat içerik üreticileri olacağını belirtirken, bana yanılmadığımı metaverse konusunda şimdiye değin akla yatan ve en önemlisi uygulanabilirliği kadar güvenirliğiyle de ön plana çıkan bir girişimden bugün bahsedeceğim. Tüm dünyada tek tek Metaverse’de etkinlik, eğitim, sağlık, spor, turizm, oyun, iletişim, moda, eğlence ve daha neler neler görüyoruz değil mi? Bunların hepsinin tek bir çatı altında toplandığını ve üstüne sizlere güvenliği de sunan bir “süperset” metaverse yapılanıyor.

Cevat Yerli… Dünyaca ünlü oyun tasarım şirketi Crytek’in kurucusu, şimdi The TMRW Foundation (Gelecek Vakfı) girişimiyle Metaverse konusunda Internet of Life (Internet of Life) ismiyle dahiyane bir çözümler serisi sunuyor. İnsana, yaşama, doğaya hatta iklime kadar sağlıklı ve güvenilir hepsinden öte uygulanabilir bir yapıyı hayata geçiriyor. Doğal, sürdürülebilir ve gerçek zamanlı katılıma dayalı, anonim avatarlar yerineyse gerçek insanların temsil edildiği, yeni bir Metaverse…

Hoş geldiniz Cevat Bey. Öncelikle TMRW Foundation adında yeni bir girişiminiz var. Bu yeni metaverse fikrini ilk nereden edindiğinizi öğrenmekle başlayalım.

The TMRW Foundation’ı kurma fikrim evlatlarım, ikizlerimin 2011'de doğduğu zamana dayanıyor. O zamana kadar benim için her şey iş hayatımla ilgiliydi. Oyun üretiyordum ve bu tüm dünyam gibiydi. Çocuklarımdan sonra dünyayı onların gözünden görmeye başladım ve kendime nasıl daha iyi bir hayat ve dünya yapabilirim diye sordum çünkü çocuklar dünyanın nereye gittiğini sorgulatarak hayata bakış açınızı ve sorumluluklarınızı değiştiriyor. Böylece tüm yeni teknolojik gelişmelere, oyunlaştırmaya, iklim değişikliği için bile hatta, küresel olarak çalışan kuruluşlara, tüm devasa trendlere dikkatimi daha fazla vermeye başladım.

Haklısınız. Bu hızlı dijital teknolojik gelişmelerin sonuçlarında oluşabileceklerden haberdar mıyız sizce?

İnsanlar aslında oluşabilecek sorunları biliyor, görüyor fakat çözüm için yol bulmak kolay olmuyor. Örneğin, nesnelerin interneti ile 10 yıl içinde 1 trilyon cihazın internete bağlanmasını bekliyoruz. Bu yüzden biz de çıkış amacımızda daha adil, daha dengeli ve daha eşitlikçi bir dünya yaratmak için bütünsel bir çözüm arıyorduk. Ve sonuç olarak bunun aslında bir yaşam interneti olduğunu düşünerek “Internet of Life”ı hayata geçirmeye karar verdik.

Daha adil, daha dengeli ve daha eşitlikçi… Internet of Life’ı biraz açar mısınız?

Internet of Life, var olan birçok soruna bütüncül bir cevap olacak. Sistemsel çözümler tasarlayarak, yaşamın internetinin vizyonunu ve teknolojisini iş birliğine sokuyoruz. İnsanlar Internet of Life’ı kullandıklarında işlerin daha iyiye gittiğini görüyorlar, aslında süreç içinde olduğunuzun farkında olmanıza bile gerek kalmıyor. Mesela iklim değişikliğini tersine çevirecek, organizasyon ve seyahat ihtiyacını azaltacak, oyunlaştırma trendlerinin bir parçası olacaksınız. Aslında insanlığın iyiliği için cihazları birbirine bağlandığınızı göreceksiniz.

2011'de dediğim gibi bu fikir aklıma geldi, sonra 2013'te biraz daha üzerinde çalıştım ama bildiğiniz gibi oyun şirketimin CEO'suydum, bu yüzden 2017'ye kadar birkaç yılımı aldı. O zamandan bu yana The TMRW Foundation üzerinde çalışmak için tam zamanımı veriyorum.

Hepimiz sizi oyun sektöründen tanıyor. Aslında geleceği öngörerek ve günümüzün ihtiyaçlarını iyi tespit ederek birçok evren ve karakter tasarladınız ve kurdunuz. Size Geleceğin Kurucusu diyebilir miyiz?

Kendimi bir yaratıcı, fütürist veya hatta gelecek kurucusu olarak görmüyorum. Sadece yapılması gerekenleri görüyorum ve yapıyorum. Crytek'i düşünürsek bizler orada dünyanın ilk gerçek zamanlı 3 boyutlu motorunu yaptık, aslında bugünün 3 boyutlu motoru da bizim tarafımızdan yaratıldı. Aslında ekibimle birlikte ilk sürümü oluşturduğumuzda o esnada ne yaptığımız hakkında hiçbir fikrimiz yoktu ve sonuç olarak oyun endüstrisini sonsuza kadar değiştirdik. Bugün 180 milyar dolarlık oyun endüstrisi 2000 yılında icat ettiğimiz oyunlardan yola çıkarak yapılıyor. Yani manuel kameradan dijital kameraya geçiş gibi. İnsanların oyun tasarladığı zamanlarda, yapım sürecinin her adımında 6 saatlik işleme süreci yer alıyordu.

Anlıyorum. Bu işleme süreci ve gerçek zamanları biraz daha açar mısınız?

Elbette. Bir insanın ağacı hareket ettirmesinin sonuçlarını bilgisayardan hesaplamasını beklediğiniz gibi, her bir öğenin ışık ve gölgelerinin hesaplanması da gerekiyordu. Günümüz teknolojisindeyse hemen her şey gerçek zamanlıdır. Hareket ettirdiğinizde size hemen gösterir, hemen oynayabilirsiniz. Oysa biz o dönemlerde, bugün kullanabildiğiniz sistemi tasarlamayı icat etmiştik. 60 kişiydik ve %90'ımız daha önce hiç oyun tasarlamamıştı. Ama yine de denedik, hayal ettik ve ilk oyunumuz daha iyi bir motor yapmayı başarmamızla dünya çapında tanındı.

Peki, bu icadınız kadar oyunların bizlere kattıkları nelerdir? Çünkü dünya genelinde çoğumuzun en fazla zaman ayırdığı şey oyunlar…

Evet. Her şeyden öte bu motor ve oyun tasarımı daha iyi insanlar olmamızı sağladı. Oyun yaratma felsefemde, teknolojimiz bizi inşa edendi aslında. Oyun tasarım sürecimiz, insan olarak, yaratıcı zeka olarak bizim kapasitemizi artırdı. Sonra insanlar da oyunlarımızı oynadıkça onlar da zekileştiler, farkındalıkları arttı, özellikle taktiksel olarak daha eğitimli hale geldiler. Böylece oyuncuların derken aslında insanların kapasitesini geliştirdik diyebilirim.

Haklısınız. Eğitimde dahi oyunlaştırma önemli bir yere sahiptir uygulanabilse… Ya Internet of Life ile bağıntısını nasıl kuruyorsunuz bu gelişmelerle?

Bu benim çıkış fikrimle örtüşüyordu. İnsanların, ülkelerin vatandaşlarının ve benim çocuklarım da dahil olmak üzere, daha iyi bir gezegen inşa etmek için nasıl güçlendirildiğini ve sonra da bundan kâr elde etmenize izin verildiğini düşündüğüm bir fikir. Çünkü şimdiye kadar bu gelişmelerin çoğu kar faydacılığı için kullanıldı, sadece ekonomik olarak yaratılan kârlara bakıldı, gezegenimize ve insanlara sebep olduğu sonuçları, maliyeti düşünülmedi... Gezegeni ve insanları düşünmeden herkes sadece büyük para kazandı oyunlardan. Dolayısıyla, daha adil, dengeli, daha güçlü bir dünyada yaşamak istiyorsak, teknolojinin tasarım yoluyla insan davranışı değişikliğini, insan kapasitesini nasıl geliştirebileceğini düşünmeliyiz. Ve bunu kim başarabilirse, aslında en güçlü gelir türlerine hem yol açacak hem de sahip olacak.

Internet of Life konseptiyle, Metaverse’ü korkulan bir gelişme olmaktan çıkarıyorsunuz böylelikle…

Kesinlikle. Dünya için daha iyi bir ekosistem yaratmak için Internet of Life’ın nihai vizyonu budur ve fayda sağlaması, ihtiyaçlara çözüm sunması sonrası kar edilebilir olması. Ekibime her zaman şunu söylüyorum: “İnsan üzerinden para kazanma hakkında hiçbir şey düşünmenize izin vermiyorum, sadece insanları yetkilendirin. İnsanların yaşamı pahasına para kazanamazsınız…”

Bugün bildiğiniz gibi NFT ve blockchain gelişmelerinde evet teknolojisinin gelişimi açısından doğru yapıyorlar. Ancak, herhangi bir fayda yaratmaksızın başkalarının pahasına kazanılan bir ekosistem oluşmuş durumda ve bunun üzerinden de birçok kazanan var.

Tanımınızda Internet of Life olarak adlandırılan metaverse ise metaverse nedir sizce?

Bildiğiniz gibi Meta ve Verse olarak söylediğimizde daha çok öteki dünyalar gibi. Benim için daha çok sağlama kapasitesi ve becerisiyle ilgiliydi. İnternetin bir sonraki adımının size neler kazandıracağı gibi… Benim buna Internet of Life dememin nedeni, hayata ve bu yaşamdaki canlılığa, insana daha iyi nasıl katkıda bulunacağımızla ilgili. Ayrıca daha kaliteli bir yaşam beklememiz gerektiği gerçeğinin yanı sıra, en önemlisi yaşam burada internet ile ilgili. Yaşamı nasıl deneyimleyebilirimi konuşmalıyız. Yaşam dersek, bir değeri paylaşan veya bir anı paylaşan en az 2 kişilik bir alan olarak tanımlayabiliriz. Bu bir eğitim alanı olabilir, danışmanlık olabilir, hükümete veya alışverişe yönelik bir hizmet olabilir, gerçek hayatta ve gerçek mekanlarda deneyimlediğimiz her türlü yaşam hizmeti olabilir. Yani hayat her zaman bir mekânda en az 2 kişide gerçekleşiyor ve biz de bilgi internetinden, insanların internetinden sonra bir sonraki dediğimiz yaşamımızla internet üzerinden bu ve benzeri deneyimleri nasıl yeniden yaratabiliriz ve şimdi hayatın internetini nasıl yapabiliriz diyerek çözümler sunuyoruz.

Yani benim için metaverse öyle konuşulanlar, duyduklarınız gibi değil. Metaverse, yaşam deneyimlerini kopyalarını yaratmakla ilgili değildir. Metaverse, fantastik dünya deneyimlerinin bir ego, bir avatarla paylaşıldığı yer olduğu için bir paralelleştirme gibidir.

Dünya Hükümeti Zirvesi sırasında birçok insan bana, Internet of Life tanımının bir isim olarak Metaverse'den çok daha iyi olduğunu söylüyor.

Herkes bir ucundan metaverse ile ilgili içerik geliştiriyor. Etkinlik, sağlık, sanat, spor, turizm, alışveriş, oyun… Sizse hepsini birleştiriyorsunuz. Konseptiniz her şeyin üstünde!

Evet. “Superset” olarak adlandırabiliriz. Internet of Life bir metaverse olabilir, ancak metaverse Internet of Life olamaz. Örneğin bir metaverse gerçek kişilere sahip değildir, size yüz yüze gerçek bir insan etkileşimi sağlayamaz. Metaverse'i daha çok kaçış gibi düşünüyorum, metaverse’de bu dünyadan kaçmak konsepti varken, Internet of Life’ın bu dünyaya erişimi, hayata, şimdiki zamana erişimi var.

Dolayısıyla benim için Internet of Life, herhangi bir ülkede, herhangi bir kökenden olan insanlara kadar sürekli geliştirdiğimiz bir yaşam potansiyelidir. Bu, insan potansiyelini, insan sermayesini herhangi bir yerden açığa çıkarmak ve hatta dünyanın herhangi bir yerinden ekonomik fırsatlara erişmekle ilgilidir. İnsanlar burada deneyimler ve kişisel bağlantılar yaratabilir. Bu, metaverse için çok farklı bir yaklaşımdır. Metaverse çizgi film gibidir ve avatarlar bir kaçış karakteri ve biçimindedir. Bu yüzden, 3 milyar insan çok yakında gerçek kimliğiyle tek tıkla Internet of Life’da olacak.

The TMRW Foundation (Gelecek Vakfı) - Internet of Life lansmanınız ne zaman olacak?

İlk reklam ve tanıtım çalışmalarımız birkaç gün içinde başlıyor. Öncelikle “Kurucular” açılışını başlatacağız. Abonelerimiz sınırlı sayıda kurucu olabilecek ve daha sonra tahsil edilebilecek ekstra bir kurucu odası olacak. Ve sonunda “Kurucular”a kaydolan her kimse sonsuza kadar kurucu olarak kalacak, yani ömür boyu garantili olarak hakları korunacak.

Ve Eylül ayında tam ticari kampanyamızı başlatacağız. Şu anda “Kurucular” sürümü için 5 dolar/avro/pound alıyoruz ve Eylül'de profesyonel kullanıcılar için 9, kurumsal abonelikler için 19 dolar/avro/pound olacak.

Dubai’de de konuşmasını yaptığınız “Gov-Tech” Hükümet Teknolojisi olarak geliştirdiğiniz konseptiniz nedir?

Internet of Life’ın her insan için güvenli ve emniyetli bir yer olması gerektiğine inanıyorum. İdeal olarak güvenilir bir kaynak olması açısından her vatandaş için düşünülmelidir. Ayrıca teknoloji çok hızlı ilerliyor, özellikle hükümetlerin bu anlamda sorunları var. Çoğu zaman teknoloji peşinde koşuyorlar ve genellikle yanlış şeyler yapıyorlar. Bizim niyetimiz, geleceği tasarlamaları ve devlet hizmetlerini gov-tech çatısı altında yeni bir şekilde sunmaları için hükümetleri eğitmek ve onlarla iş birliği yapmaktır. Sistemimiz, onların mevcut sistemlerini web servislerine, mobil servislerine, telefon uygulamalarına entegre etmek üzerine geliştirildi. Ayrıca şu anda çalıştığımız hükümetlerle olan iş birliğimizden de çok memnunuz.

Artık kabul edelim… Hükümetler, vatandaşlarının tüm yaşamları boyunca ne VR setleri takmasını ne de her zaman avatarlarla görünmelerini ister. Bu konuda da metaverse’de herkesin görüşlerine saygı duysam da konuşulanlar, şimdiki düşünceler için diyorum bahsettiğiniz sistemler “Çalışmayacak!”. Bu nedenle, gerçek insan etkileşimi ile Internet of Life ve bu benzeri sistemler birer çözüm olacak. Örneğin devlet sektörlerini düşünün… Devlet işlerinde insanların yüz ifadelerini bile görmeleri gerekiyor, bu yerler resmi olan yerlerdir, avatarınızı değil sizi görmeyi beklerler. Hayalimiz, dünyanın her yerinden insanların Internet of Life'da farklı ürünleriyle alanları paylaşmasıdır, insanlar gerçekten birleşir ve bağlanır, arkadaş olmak, meslektaş olmak gibi birlikte bir şeyler yapmak gibi. Bu tür bir sınırlamayı, genellikle fiziksel mekanlarda bir kez elde ettiğinizde, bunu internet üzerinden yapabilirsem, o zaman Internet of Life başarılıdır, çünkü inanılmaz bir sonuç elde ederken insanları maliyet yükü olmadan getirir. Belki yeni girişimciler olurlar, birlikte oyunlar yaratırlar, internet üzerinden birlikte uygulamalar geliştirirler.

Merkeziyetsizlik çok konuşuluyor. Sizin bu anlamda görüşleriniz nedir?

Evet, merkeziyetsizlik bu yeni yaşamın bir parçası. Yakında her tür yazılım ve tasarım geliştirici için tam bir platform çözümü sunacağız. Internet of Life uygulamalarını kullanarak bir platform yapabilecekler ve aslında ne yapmak istiyorlarsa onu yapacaklar. Bu durumda sistemimiz içinde istedikleri gibi merkezi veya merkezi olmayan iş modellerine girebilirler, hatta üretebilirler.

Merkeziyetsizlik ya da merkezileşme tek tek ele alınması gerekirse, bizim için, insanlık için tek başlarına bir çözüm olarak sunulabilecek bir şey değil. Bu konu hakkında insanlar ikiye bölünmüş durumda biliyorum. Ben her iki tarafında argümanlarını değerlendirmek istiyorum. Örneğin, bazı insanlar için merkeziyetsizlik kaos yaratabilir. Bazıları için merkeziyetsizlik sorumluluk ve aynı zamanda olgunluk gerektirir. Yalnız iki konuda hepimizin ortak olması gerekenler var. Mesela biri tamamen merkeziyetsiz olduğu için sahip olduğunuz tüm varlıklarınızın her zaman cüzdanınızda olduğunu hayal edin. Ve eğer onları kaybederseniz, işiniz de biter, tüm değerinizi kaybedersiniz. Bir diğeri de eski bankacılık veya varlıkları merkezileştirme yöntemi de yeniden tasarlanmalı ve yapılandırılmalı ancak daha iyi bir ortak zeminde buluşulmalı.

Hayranlarınız merak içinde biliyorum. Oyunlar yine geliyor diyelim mi?

Kesinlikle. İnternetin Yaşamı deneyimleri her türden olacak. Yani evet oyunlar… Ticareti, eğitimi, sağlığı, devleti, oyunu, eğlenceyi, alışverişi vb. kapsayacak, 20 trilyon dolarlık bir fırsattan bahsediyorum. Bu yeni oluşum oyunlar yanında oyundan fazlasının sunulacağı bir alan yaratıyor.

Giyilebilir teknolojiler üzerine neler dersiniz? Yakın mı?

Henüz değil… Giyilebilir ürünlere kısa vadede inanmıyorum. Ama ben onlara nish pazarları için inanıyorum ve yine çok sınırlı. VR satışlarına bakarsanız, hardcore oyuncular bile konsol satın aldıklarından daha az VR kulaklık satın alıyorlar. Bu, oyuncuların onaylamadığı anlamına gelir.

AR veya VR bu süreçte tekrardan gündeme geldi… Yaşamlarımıza etkisi dersem?

Evet… Aslında bizim düşünmemiz gereken AR veya VR değil, çok daha basit, günümüz dünyası 2 boyutlu ve yalnız. Önce birlikte 3 boyutlu olarak yaratmamız gerekiyor, ardından AR ve VR geliyor, ondan sonra 10 yıl sonra. Henüz 2B'den 3B'ye geçemedik, dünya, tüm ekonomi 2 boyutlu olarak şekilleniyor. Yani Ar ve VR, önce web'in 3B'ye dönmesini beklememiz gerekiyor.

Tokenizasyon nasıl ilerliyor günümüzde sizin gözünüzde? Kısa vadede olmazsa olmaz mı?

Şöyle ki… Jetonlara, tokenizasyon varlıklarına, NFT'lere, blok zinciri sistemlerine inanıyorum, ancak günümüzde konuşulan veya kullanılan pek çok uygulamaya inanmıyorum. Bence çıkış noktalarında iyi niyetleri olan teknolojileri evet bazen doğru buluyorum ama çoğu zaman günümüzün kripto ve token süreci diğer insanlar üzerinden gelir yaratma sisteminde ilerliyor. Yine insan pahasına... Ayrıca, kriptonun gerçekte nasıl olabileceğini, NFT'nin insanları sürdürülebilir kârlar için güçlendirmesi planlanmalı. Bizim özellikle üzerinde durduğumuz kriptoların gerçekten daha iyi bir gezegeni nasıl sağlayabileceğini anladıktan hemen sonra bu yönde planlarımızı devreye sokmak olacak.

Twitter: https://twitter.com/FlzDag

Instagram: Benfilizdag