Hikmet Sami Türk
1. Giriş
Türkiye, 10 Mart 2022 günü Antalya Diplomasi Forumu öncesinde ev sahipliği yaptığı Rusya Ukrayna Dışişleri Bakanları Lavrov ve Kuleba görüşmesinden sonra 29 Mart 2022 günü İstanbul’da başlayan Rusya Ukrayna heyetleri görüşmesine de ev sahipliği yapıyor. 24 Şubat 2022 günü Rusya Federasyonu Başkanı Putin’in emriyle Rus askerî birliklerinin Ukrayna topraklarına girmesiyle başlayan Rusya Ukrayna savaşının bu görüşmede varılacak anlaşma ile önce ateşkes ve izleyen süreçte barışla sonuçlanması, her iki ülke ile siyasî plânda genelde iyi ilişkileri yanında güçlü
ekonomik ve ticarî ilişkileri bulunan Türkiye’nin bu yoldaki çabalarıyla gerçekleşmesine katkıda bulunmaya çalıştığı bir amaçtır.
Basında yer alan haberlere göre; İstanbul görüşmelerinde Ukrayna heyeti, Rusya’nın isteği doğrultusunda tarafsızlık ilkesini kabul etmiştir. Bu, Ukrayna’nın NATO veya başka bir askerî ittifaka girmemesi ve topraklarında yabancı asker bulundurmaması demektir. Zaten bu olasılık, Başkan Putin’in ülkesine yönelik yeni bir tehdit olarak algıladığı, engellemek için Ukrayna’ya karşı açtığı savaşın başlıca nedenidir. Geçen yıl ülkesinin NATO’ya üye olmak istediğini söyleyen Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky de, son konuşmalarında tarafsızlık ilkesini benimsediklerini, ama Avrupa Birliği’ne üye olmak istediklerini belirten açıklamalar yapmıştır.
2. Tarafsızlık karşılığında garanti antlaşması
Fakat İstanbul görüşmelerinde Ukrayna heyetinin tarafsızlıkla birlikte öne sürdüğü önemli bir yeni koşul var. Bu koşul, Ukrayna’nın güvenliğinin aralarında Türkiye de bulunan 9 garantör devlet tarafından NATO Antlaşması’nın 5. maddesine benzer bir mekanizma içinde sağlanmasıdır. Garantör devlet olarak 6 NATO üyesi (ABD, Fransa, İngiltere, İtalya, Kanada, Polonya, Türkiye) ile Çin ve İsrail düşünülüyor. NATO Antlaşması’nın 5. maddesine göre, taraflardan birine veya birkaçına yapılacak silâhlı bir saldırı, hepsine karşı yapılmış sayılacak ve böyle bir saldırı durumunda içlerinden her biri, Birleşmiş Milletler Antlaşması’nın 51. maddesinde öngörülen bireysel veya ortak meşru savunma hakkına dayanarak, saldırıya uğrayana yardım edecek, gerektiğinde silâhlı kuvvet kullanılması dahil güvenliğin sağlanması ve korunması için gereken eylemi yapacaktır.
Tabiî, Ukrayna için böyle bir savunma sistemi kurulması, Ukrayna’nın arka kapıdan NATO’ya girmesi anlamına gelecektir. Bunun için garantör devlet olarak adı geçen her devletin imzalayacağı Garanti Antlaşmasını kendi hukukuna uygun olarak onaylaması gerekir. Fakat Rusya’nın kendisine karşı işleyecek böyle bir antlaşmanın yapılmasını kabul etmesi beklenemez. O nedenle Rusya ve Ukrayna heyetleri arasında ne İstanbul’da yapılan, ne daha sonra yine orada veya başka bir yerde yapılabilecek görüşmelerden bu konuda bir anlaşma çıkmaz.
-Yarın devam edecek-
