Prof. Dr. Faruk Şen
21. yüzyılda üretim, dolaşıma sokulma ve tüketim süreçleri ile birlikte kültürün ve kültürel ürünlerin ekonomi ile sıkı bir bağ içinde olduğunu görürüz. Bu anlamda katma değeri giderek yükselen kültürün başat konumu toplumların gelişme süreçlerinde, salt kültürel ve manevi ve başka düzlemlerle sınırlı kalmamaktadır. Kültür ülke ekonomisi açısından da giderek önemi artan bir halka olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu açıdan ekonomik bir güç olarak kabul edilen kültür ekonomisi AB ülkeleri, Avustralya ve Çin’de, diğer ülkelerde kültür kreatif ekonomisi sektörü olarak son yıllarda sistematik bir şekilde ölçülüp değerlendirilmektedir.
TAVAK’tan ciddi adım
Maalesef Türkiye bu konuya yeteri kadar eğilmemiştir. Baktığınız zaman Türkiye’de kültür ekonomisi konusunda doğru dürüst hiçbir araştırmanın bugüne kadar yapılmadığı ortaya çıkmaktadır. Aynı gelişmeyi gastronomi ve spor ekonomileri konularında görmekteyiz.
Türkiye’de önemi her geçen gün artan gastronomi ekonomisi konusunda elle tutulan bir araştırmanın olmaması ve özellikle insanların hayatında önemli bir yer tutan futbol ekonomisinde de araştırmaların eksikliği ortaya çıkmaktadır.
Bu açıdan TAVAK Vakfı olarak, Türkiye’de bugüne kadar ölçülmemiş bu üç sektörün ölçülmesi konusunda ciddi adımlar atıldı. TAVAK’ın araştırması sonucunda, Türkiye’deki kültür kreatif endüstri için tasarlanan 13 ana sektörü ve endüstri dalları altında kümelenen 53 sektörü içeren araştırmalar, bir şema çerçevesinde yapılmıştır. TÜİK’in, SGK’nın veri tabanlarından yola çıkılarak kültür sektörüne yönelik tüm diğer veriler de elde edilmiştir. 13 ana endüstri altında toplanan kültür ekonomisi daha sonra 53 alt sektöre de bölünmüştür. Ana endüstri dalı ve alt sektör dallarını şöyle özetleyebiliriz.
1. Yayıncılık Endüstrisi
2. Film Endüstrisi
3. Görsel, işitsel yayıncılık
4. Müzik Endüstrisi
5. Sahne sanatları, görsel ve plastik sanatlar
6. Müzeler
7. Galeriler
8. Kültür malzemelerinin perakende ticareti
9. Mimari
10. Dizayn endüstrisi
11. Modern yaratıcılık endüstrisi
12. Spor ekonomisi
13. Gastronomi ekonomisi (Özellikle kültürel boyutlar
ele alınmıştır.)
Önemli ülkelerdeki konum
Kültür (Kreatif) ekonomisinin ekonomik boyutlarına geldiğimizde, ilginç sayılar ortaya çıkmaktadır. Almanya’da 2014 yılında enerji sektöründen sonra ikinci büyük sektör olarak ortaya çıkan kültür ekonomisinin boyutları 64 milyar euro sınırını geçmektedir. Bu, İngiltere’de 51.3 milyar euro, Fransa’da ise 43.4 milyar eurodur. Tüm 510 milyonluk nüfusu ile Avrupa Birliği içinde kültür ekonomisinin toplam büyüklüğünün boyutu 535.9 milyar euroluk bir ciroya erişmiştir. Bu da AB GSMH’nın yüzde 4.2’sini oluşturmaktadır.
Türkiye’deki payı GSMH’nın % 64’ü
Türkiye’de kültür kreatif ekonomisi sektörünün milli ekonomi içindeki büyüklüğü, başka bir deyişle ülkede üretilen mal ve hizmet toplama anlamına gelen milli gelir içinde kültürün payının saptanması yolundaki bir araştırmayı, bugüne kadar hiçbir resmi kuruluş veya akademik çevre yapmamıştır. TAVAK’ın kendi olanakları ile yaptığı bu araştırmaya göre, Türkiye’de kültür ekonomisinin boyutları 2011 yılında 46.1 milyar dolar olmuştur. Bu da GSMH’nın yüzde 6’sını oluşturmuştur. 2015 yılında yapılan araştırmada 125.07 milyar liraya kadar yükselen kültür ekonomisinin boyutları, Türk parasının dolar karşısındaki kayıpları nedeniyle 47.64 milyar dolar olmuştur. Bu da GSMH’nın yüzde 6.4’ünü oluşturmuş bulunmaktadır.
Bu konunun daha ciddi bir biçimde ele alınıp, özellikle son yıllarda kültür ürünlerinin ihracatının da geliştiği Türkiye’de ihracat gelirlerinin getirisini tespit eden bu araştırma, bu yönde yapılan ilk araştırmadır. Ve bundan sonra yapılacak araştırmalara ışık tutmaktadır.
Prof. Dr. Faruk Şen
Faruk Şen, Ankara’da doğdu. Ortaöğrenimine İstanbul Alman Lisesi’nde devam eden Şen, Almanya’nın WWU Münster Üniversitesi’nde işletme ekonomisi okuduktan sonra aynı üniversitede doktorasını yaptı. 1980’de Bannberg Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak çalıştı. 1981-85 arasında Duisburg Üniversitesi’nde çalışan Şen, 1985’te Bonn’da Türkiye Araştırmalar Merkezi’ni kurdu. 1991’de Essen Üniversitesi’nde profesör oldu. 2008’in sonuna kadar Türkiye Araştırmalar Merkezi’ni yöneten ve
180 araştırmaya imza atan Şen, 2009’da Türkiye-Avrupa Eğitim ve Bilimsel Araştırmalar Vakfı’nın kurucusu olarak çalışmalarına devam etti. Şen’in son kitabı olan ‘Türkiye’de Kültür Ekonomisinin Boyutları’, Kaynak Yayınları tarafından yayınlandı.