Su, savaşlar ve belirsiz bir gelecek
Aralık 2009’da, seçkin bir İngiliz politikacı ile birlikte, Suriye Dışileri Bakanı Valid Muallim ile Şam’daki ofisinde bir araya geldim. Bize İsrail ile aşamalar halinde gerçekleşecek barış sürecine dair vizyonunu anlattı. İki ana şartı vardı. İlki, İsrail’in batısındaki Tiberya sularına erişimlerinin garanti edilmesi. İkincisi, barış sürecinin Türkiye tarafından sigortaya alınması. Muallim, Şam yönetiminin çıkarlarını garanti altına alması konusunda sadece bir ülkeye güvendiğini söylemişti.
Şubat 2011’de yayınladığımız Blue Peace (Mavi Barış) raporumuzda, Strategic Foresight Group olarak suyu Ortadoğu’da barış ve kalkınma aracı olarak kullanmak üzere birçok çneride bulunduk. Bunlardan biri Muallim’in çizdiği çerçeveden alınmıştı.
Raporun yayınlanmasından bir ay sonra, Suriye bir içsavaş girdabının içine çekildi. Bunun öncelikli sebebi, devlet ve vatandaşları arasındaki sosyal kontratın erezyona uğramasıydı. Ancak buna katkıda bulunan kilit faktörlerden biri de çiftçileri yoksulluğun içine dürüşen ve gergin kentlere göçe zorlayan kuraklık ve bölgesel su işbirliği arayışındaki başarısızlıktı. Suriye’nin en güvendiği müttefiki düşmanı haline geldi. Bunu izleyen bölgesel savaş şimdi ise küresel bir meydan okumaya dönüşme tehdidi içeriyor.
Dünyanın bazı bölgelerinde liderler su ile barış ve güvenlik arasında üzerinde konuşulmamış bir ilişki olduğunu tanıyorlar. Hindistan ve Bangladeş arasındaki ilişkiler Teesta Nehri’nin yönetimi konusunda bir anlaşmaya varılmasının ardından büyük oranda gelişti. 2013’te Strategic Foresight Group, Hindistan ve Bangladeş’teki iktidar ve muhalefet partilerini Teesta Nehri anlaşmasına ulaşacak bir çerçeve hazırlamak ve gelecek bin yılda su çatışmasını önleyecek bir mekanizma kurmak için bir araya getirdi.
Eski Yugoslavya’da, Dayton Anlaşması’nın imzalanmasından sonra yeni doğan devletler Sava Nehri için anlaşma yaptı. Bu, daha önce şiddet ve ölümden başka bir şey görmeyen Balkanlar’da barış ve işbirliğine ulaşmayı sağladı.
Su, barış ve savaş arasındaki ince denklem dünyanın farklı yerlerinde ortaya çıkarken Strategic Foresight Group olarak iki adım attık. Birincisi, 148 ülkeden paylaşılan 219 nehir havzasını içeren bir Su İşbirliği Oranı geliştirdik. Bu, su için işbirliği yapan ülkelerin çatışmaya girmediğini kanıtladı.
İkincisi, İsviçre hükümeti ile Kasım 2015’te Su ve Barış üzerine Küresel Yüksek Seviye Paneli oluşturduk. Her kıtadan 15 ülkenin hükümetlerinin yer aldığı bu panelin başkanı Slovenya’nın eski devlet başkanı Danilo Turk. Majesteleri Ürdün Prensi Hasan bin Talal kurulun üyesi. Panel, BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon’un su, barış ve güvenlik arasındaki bağın incelenmesi çağrısına yanıt verecek.
Panel suyu; finansal girişimler, hidro-diplomasi mekanizmaları aracılığıyla enstürman olarak kullanacak; en önemlisi de su etrafında üst düzey siyasilerin iletişim kurmasını sağlayacak bir küresel mimari teklif edecek. Panel 2017’de dünyanın farklı bölgelerinde temaslarda bulunarak raporunu BM’ye aralık ayında sunacak. Panel başarılı olursa bu paylaşılan su havzalarında yaşayan 2.3 milyar kişiyi etkileyecek.
Eğer panel ikna edici bir küresel mimari sunmazsa, kaos ortaya çıkacaktır. Günümüzde Asya, Afrika ve Ortadoğu’da su kaynakları 320 milyar kübik metre oranında azalıyor. Bu, her yıl yeryüzünden 10 Fırat Nehri’nin yok olmasına eşit. Eğer bu trend devam ederse, gıda üretimi azalacak ve uluslararası piyasada 200-300 milyon ton yeni gıda talebi oluşacaktır. Bu da gıda fiyatlarını görülmemiş şekilde arttıracaktır. Gıda isyanları sadece Nepal ve Nijerya’da değil, Peru ve Paraguay’da da yaşanacaktır. Dünyada hiçbir ülke yüksek gıda fiyatları, zorunlu göç, terör, diktatörlük felaketinden kaçamayacaktır ve belki de 2039’da bir Dünya Savaşı başlayacaktır.
İsviçre Dışişleri Bakanı Didier Burkhalter, Global High Level panelinde şu söyled: “Su sadece kalkınma ile ilgili değildir. Aynı zamanda güvenlikle de ilgilidir.” Suriye bunu Aralık 2009’da anladı. Ama acilen harekete geçmedeki başarısızlığı, tüm Ortadoğu’yu uçuruma sürükledi. Dünyanın, Suriye hikayesinin tüm bölgelerde tekrar etmeden önce uyanma vakti geldi.
Dr. Sundeep Waslekar
Dr. Sundeep Waslekar, dört kıtada 50 ülke ile çalışan Strategic Foresight Group uluslararası düşünce kuruluşunun başkanı.
