S-400 ve Tektonik Kayış

S-400 hava savunma sisteminin Rus uçakları tarafından parçalar halinde Ankara’ya getirilmesi, ABD ve AB ülkeleri üzerinde büyük bir etki yarattı. ABD tarafından Türkiye’nin F-35 uçağı proje ortaklığının askıya alındığı ilan edildi. AB yaptırım kararları alacağını açıkladı. İngiliz kaynakları, Türkiye’nin S-400 hamlesini; jeopolitik olarak bir tektonik kayma yarattığı şeklinde duyurdu. Tektonik, parçalanıp dağılmış yer katmanlarının birbirleri ile olan ilgilerini araştıran bir bilim dalı.  Dünyadaki tektonik tabakalarda ve faylarda herhangi bir kayma yaşanırsa, genelde büyük depremlerin ve tsunamilerin olacağı tahmin edilir. Batı medyasının, S-400 alımının yaratabileceği etkiyi böyle bir benzetme yaparak ortaya koyması, elbette önemli. Amerikan kaynakları ise Türkiye’nin bu kararını Batı’ya bir meydan okuma olarak verdi. Tabi, Batı’nın bu çarpıcı tespitleri karşısında, şu üç soruyu da sormak gerekiyor. Uluslararası ilişkilerde herhangi bir tektonik kayma mevcut mudur? Böyle bir kayma yaşanıyorsa, bu kaymanın müsebbibi Türkiye midir? Kim kimi tehdit edip, meydan okumaktadır?

Uluslararası ilişkiler kapsamında dünyada siyasi ve ekonomik bir tektonik kaymanın bir kısım emarelerinin olduğunu söyleyebiliriz. Bu tektonik kaymanın ilk kıpırtıları Pasifik bölgesinde hissedilmeye başlanmıştır. Kayma merkezi Pasifik’tir. Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’ya atfen BRICS ülkeleri olarak tanımlanan birliğin, dünya ekonomik sistemi içerisinde ağırlığını artırdığı bilinen bir gerçektir. Özellikle Çin’in 2020 yılı ve sonrasında dünyanın en büyük ekonomisi olabileceği yönünde değerlendirmeler yapılmaktadır. BRICS ülkelerinin G7 ülkelerini de büyüklük olarak geçeceği değerlendirilmektedir. Ekonomik güç, elbette siyasi ve askeri güce yansıyacaktır. Batı kaynakları tektonik kayma derken, Pasifik’te başlayan gerçek kaymanın Orta Doğu’ya yansıyabilecek olası tsunamisinden bahsediyor olmalıydı. ABD’nin ekonomik ve askeri gücüyle Pasifik’te Çin’e karşı koymakta zorlandığı, bilinen bir gerçektir. BRICS ülkelerinin İran’la olan ilişkileri, ABD’yi; İran’a olan yaptırımlarında ve olası bir askerî harekâtın icrasında daha fazla düşünmeye sevk ediyor olabilir. İran’a karşı konsantrasyonu sürecekse, S-400’ler nedeniyle, Türkiye’ye karşı yaptırım kararları nasıl alınacak, alınsa bile sürdürülebilirliği ne şekilde olacaktır? Bu sıkışma nedeniyledir ki ABD, ülkemize karşı CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act - ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası) kapsamında yaptırım kararları almakta zorlanmaktadır. Bu kararlar alınırsa, Pasifik’teki tektonik kayışın Orta Doğu’daki tsunamisi daha fazla hissedilecektir. Bu nedenle, F-35 projesinin askıya alınması kararının, Türkiye’nin sadece S-400 adımına karşı alınmış bir karar olduğu özellikle ifade edilmektedir.

Diğer yandan, ABD için sorun sadece Pasifik’teki tektonik kıpırtılar ile Orta Doğu’daki sıkışmışlık hali değildir. Rusların belirgin askeri varlığı karşısında Kuzey Kutbunun; Kuzey Amerika’nın savunmasında bir cephe hattı haline geldiği belirtilmektedir. Çin’in Güney Amerika’da ve özellikle Venezuela’da siyasi ve ekonomik etkinliği ele geçirmek üzere olduğu bildirilmektedir. ABD’nin ve hatta NATO’nun belirgin bir Çin politikasının olmadığına dair eleştiriler de mevcuttur. ABD, baskı altında bir görünüm içerisindedir. Bu şartlar altında, Türkiye’nin aleyhinde olunması; realist politika kuramına da uymamaktadır.

Bununla birlikte, ABD’nin Orta Doğu’daki yanlış politikaları; ülkemizin güneyinde kabul edemeyeceğimiz bir kısım oluşumlara neden olmuştur. Ege ve Doğu Akdeniz’de aleyhimizde bir politika sürdürmektedir. 15 Temmuz darbe girişimini desteklemiştir. O takdirde, iki müttefik ülkeden hangisi diğerini tehdit etmekte ve meydan okumaktadır?

Sonuç olarak, bütün bu olan bitenden ABD yönetiminin çok da memnun olduğu söylenebilir mi? ABD Başkanı Trump, ülkesinde askeri-endüstriyel bir kompleks yapının bulunduğunu ve bu yapının her yerde savaş ve çatışma istediğini belirtmiştir. Bu tarz yapılar, ABD yönetiminin zaman zaman realpolitiği ıskalamasına neden olmaktadır. ABD’nin, F-35 uçağı ortaklığımızı askıya alması; ittifakın bir kısım konularda hasar almasına sebebiyet verecektir. CAATSA kapsamında olası yaptırımlar, tektonik hareketlerin bu bölgede ilk belirgin etkilerinin hissedilmesini sağlayacak ve altından zor kalkılacaktır. Hem İran’la savaşı göze alıp hem Türkiye’ye yaptırımları dayatmak ne kadar gerçekçidir? Ülkemiz elbette böyle bir durumda zarar görecektir. Fakat ABD’nin kayıpları küresel kapsamda daha büyük       olacaktır. 

Kaynaklar:

https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-07-17/white-house-says-turkey-s-role-in-f-35-program-now-impossible

https://www.nytimes.com/2019/07/17/world/europe/us-turkey-russia-missiles.html

https://www.ntv.com.tr/dunya/pentagon-turkiye-f-35-programinda-askiya-alindi,tW3gRSD69U2GnX_B3yQA2Q

https://www.haberturk.com/ab-den-turkiye-ye-yaptirim-karari-2504663  

https://www.ft.com/content/a8ede83c-a96e-11e9-984c-fac8325aaa04

https://www.wsj.com/articles/dont-let-turkey-defect-to-russia-11563232042

https://www.sozcu.com.tr/2019/dunya/son-dakika-financial-timestan-flas-s-400-yorumu-turkiye-abdyi-ayazda-birakti-5238333/

http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/sedat-ergin/s-400ler-yavuz-ve-midilli-ile-kiyaslanabilir-mi-41279164

https://www.capital.com.tr/ekonomi/makro-ekonomi/tektonik-kayma-neleri-degistirecek

http://sozluk.gov.tr/

https://setav.org/assets/uploads/2018/09/256-Brics-Analiz.pdf

https://www.goldmansachs.com/insights/archive/archive-pdfs/brics-dream.pdf

https://www.ab.gov.tr/files/ardb/evt/1_avrupa_birligi/1_9_politikalar/1_9_8_dis_politika/The_role_of_BRICS_in_the_developing_world.pdf

https://www.star.com.tr/dunya/silah-baronlari-savas--istiyor-haber-1455859/

O’Shaughnessy, Terrence, Orgeneral, ‘‘The Arctic is North America’s defensive front line’’, Defence News, sayfa 29, 11 Şubat 2019.

https://foreignpolicy.com/2019/04/08/us-military-wary-of-chinas-foothold-in-venezuela-maduro-faller-guaido-trump-pentagon/

https://thediplomat.com/2019/07/nato-needs-a-china-policy/

https://thediplomat.com/2019/03/china-in-postwar-syria/