Maske: Küresel salgının en popüler nesnesi
Covid-19 küresel salgınının; popülerliğini en fazla yükselttiği, adını hafızalara en fazla nakşettiği, hem ulusal hem de uluslararası piyasalarda en çok talep edilen mamul haline getirdiği nesne “maske” oldu. Maske maske olalı; salgından korumakta önde gelen rolüyle; vatandaşın kurallara uyduğunun görsel belgesi oluşuyla; sokağa çıkmaya, çeşitli yer ve mekânlara girmeye meşruiyet kazandırmasıyla; her zaman, her arandığında bulunamamasıyla; bu salgın dönemindeki kadar gözde olmamıştır. Maske yine hiçbir devirde bu devirde olduğu kadar çok telaffuz edilmemiş, dillere destan olmamış, kendisiyle ilgili gündemler oluşturmamıştır. Kısaca, içinde bulunduğumuz bu küresel salgın süreci maskenin daha önce görmediği, herhalde bundan sonra da göremeyeceği bir saltanat dönemi olmuştur.
Maske, sadece teorik olarak değil, pratik olarak da insanların günlük hayatının bir parçası, yani olmazsa olmazı oldu. Salgından korunma amacıyla maske takmamak dünyada da, ülkemizde de bireyleri para cezası ödemekle karşı karşıya bıraktı. Bu salgın dolayısıyla tüm dünyada maskeyi bilmeyen, duymayan değil, kullanmayan bile kalmadı. Bu son salgınla maske adeta özdeşleşti. Salgın maskeyi, maske salgını çağrıştırır oldu. Yine bu salgınla gündeme gelen ne “sosyal mesafe”, ne “izolasyon”, ne “hijyen”, ne de “dezenfektan”, “dezenfeksiyon” gibi kavramlar maskenin şöhret ve popülerliğini yakalayabildi. Maske icat edildiğinden bu yana herhalde şimdiki kadar bir önem ve itibara da sahip olmamıştır.
İnsanlar artık bir maske kullanmanın ötesinde, maske çeşitlerini, hangi maskenin hangi amaçla kullanıldığını, maske hangi şeylerden üretilirse daha sağlıklı ve daha işlevsel olur gibi hususları da bilir oldular. Bu satırların yazarı da tıbbi maskenin cerrahi maskeler, ventilli maskeler, N95 gibi çeşitleri olduğunu; bunların nerelerde kullanıldığını; toplum genelinin virüsten koruyucu olarak cerrahi maske takması gerektiğini bu süreçte öğrendi.
İnsanlar bugüne kadar tıbbî maskenin yanında gaz maskesini; sirk palyaçolarının maskesini; karnavallara, balolara özgü maskeyi; ikiyüzlülüğün kamuflajı olan mecazi maskeyi de biliyorlardı. Ama tıbbî maskenin bir gün gelip günlük yaşamlarının merkezine oturacağını, yaşamlarının olmazsa olmazı olacağını bilmiyorlardı. Coronavirüs salgınının günümüz insanlığına yaşattığı sayısız sürprizden birisi de buydu.
Maske, insanların hayatında o kadar bilinirliğe, tanınırlığa erişti; o kadar somutlaştı ki kökeninin ne olduğu, hangi dilden dilimize geçtiği dahi bilgi ve merak konusu olmaktan çıktı. Herkes onu sanki hayatlarının her zaman ayrılmaz bir parçası olmuş gibi ötesini, berisini kurcalamadan benimsedi.
Gelecek bütün zamanlarda 21. yüzyılın bu en büyük, en tahripkâr, en şaşırtıcı salgını büyük bir teessürle hatırlanırken mutlaka maske de bunun içinde olacaktır.
Maske, bundan sonraki bütün zamanlarda sıradan bir eşyanın koşulların dayatmasıyla nasıl önemli hâle geldiğinin, nasıl öne çıktığının, nasıl olmazsa olmaz olduğunun örneği olarak anılacaktır.
İsmail Özcan - Eğitimci/Yazar