İNFAZ KANUNU DEĞİŞİKLİĞİ İLE GELEN AF-2

4. Yapılan Düzenlemenin Hukukî Niteliği

İnfaz Kanunu’nun geçici 6. maddesinde 7242 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle hükümlülere sağlanan olanak, hükümlü çocukların koşullu salıveril-meden yararlanabilmeleri için iyi hâlli geçirmeleri gereken sürenin kısaltılması dışında genel olarak iyi hâlli hükümlüler hakkında koşullu salıverilmeye kadar geçecek sürenin üç, dört yıl öne çekilmesi suretiyle uygulanmaya başlanan denetimli serbestliktir. 21.12.2000 tarih ve 4616 sayılı Kanun’dan farklı olarak (m. 1/3), tutuklu sanıklar hakkında bu süreler çerçevesinde bir serbest bırakılma, başka bir deyişle, tutuksuz yargılanma olanağını içeren bir düzenleme yapılmaması bir eksikliktir.
Koşullu salıverilme ve denetimli serbestlik uygulamalarının hukukî niteliği tartışmalıdır. Anayasa Mahkemesi, “4616 sayılı Yasa ile getirilen düzenlemenin şartla salıverilme niteliğinde olmayıp şartlı af niteliği ağır basan kendine özgü bir düzenleme” olduğunu, bu Yasa’nın “kimi kurallarının iptali istemiyle” Anayasa’nın 152. maddesine göre 226 mahkemeden itiraz yoluyla gelen Anayasa aykırılık başvurularını birleştirerek baktığı iptal davasında verdiği 18.7.2001 tarih ve
E. 2001/4, K. 2001/332 sayılı Kararının gerekçesinde ifade etmiştir (5).
Türk Ceza Kanunu, “Af” kenar başlıklı 65. maddesinde şu tanımları vermektedir:
“(1) Genel af hâlinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile ortadan kalkar.
(2) Özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da adlî para cezasına çevrilebilir.”
7242 sayılı Kanun’la İnfaz Kanunu’nun geçici 6. maddesinde yapılan değişiklikle uygulanması öngörülen denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme, 65. maddenin 2. fıkrasında tanımlanan “özel af” niteliğinde düzenlemelerdir.

Anayasa’nın 87. maddesi uyarınca TBMM’nin görev ve yetkileri arasında “üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek” de yer almaktadır.

TBMM İçtüzüğü’nün 92. maddesine göre; “Genel veya özel af ilânını içeren tekliflerin Genel Kurulda kabulü, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile mümkündür. Gerekli çoğunluk, söz konusu tekliflerin afla ilgili maddelerinde ve tümünün oylanmasında ayrı ayrı aranır.”

Bu hükümlere göre İnfaz Kanunu’nun 30.3.2020 tarihine kadar işlenmiş suçlar hakkındaki yeni geçici 6. maddesinin özel af olarak en az 360 oyla kabul edilmesi gerekirdi. Oysa 7242 sayılı Kanun’un bu madde ile ilgili çerçeve 52. maddesi için böyle bir çoğunluk aranmadığı gibi; Kanun’un tümü de, TBMM Genel Kurulunda 330 milletvekilinin katılımıyla yapılan elektronik açık oylamada 51’e karşı
279 oyla kabul edilmiştir. Kabul
oyları AKP ve MHP milletvekillerince, ret oyları eksik katılımla muhalefet partilerince kullanıldı.

5. Anayasa’ya Uygunluk Denetimi

İnfaz Kanunu’nun 7242 sayılı Kanun’la değişik geçici 6. maddesi,
şekil ve esas bakımından Anayasa aykırıdır. İptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurulabilir.

Şekil bakımından aykırılık, geçici 6. maddenin özel af düzenlemesi olarak Anayasa’nın 87., TBMM İçtüzüğü’nün 92. maddesinde öngörülen beşte üç çoğunlukla kabul edilmemesiyle ilgilidir. Anayasa’nın 148. maddesine göre “Kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı … ile sınırlıdır.” Şekil bozukluğuna dayalı iptal davasının “Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on gün” içinde, 7242 sayılı Kanun bakımından 25.4.2020 tarihine kadar açılması gerekir (f. II c. 1, 3). TBMM’de “en fazla üyeye sahip iki siyasî parti” grubundan biri olarak CHP Meclis Grubu, süresi içinde bu davayı açmıştır (AY m. 150). Anayasa uyarınca “Şekil bozukluğuna dayalı iptal davaları Anayasa Mahkemesince öncelikle incelenip karara bağlanır.” (m. 149/IV).

Esas bakımından aykırılık, geçici 6. maddenin 1. ve 2. fıkralarında bölüm başlıklarıyla “hariç” tutulan “ Türk Ceza Kanunu’nun “İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar” ibareleriyle yapılan toptan sınırlamaların Anayasa’nın 10. maddesindeki eşitlik ilkesi ile 13. maddesindeki “demokratik toplum düzeninin … gereklerine … aykırı” olmasıyla ilgilidir. Esas hakkındaki davanın Kanunun “Resmî Gazetede yayımlanmasından başlayarak altmış gün” içinde, yani 15.6.2020 tarihine kadar açılması gerekir (AY m. 151). TBMM’de “en fazla üyeye sahip iki siyasî parti” grubundan biri olarak CHP Meclis Grubu’nun süresi içinde esas hakkındaki davayı da açması beklenmektedir.

6. Sonuç

Anayasa Mahkemesi, İnfaz Kanunu’nun 7242 sayılı Kanun’la değişik geçici 6. maddesini şekil veya esas bakımından iptal ettiği takdirde; buna dayanılarak yapılan uygulamalar, tahliyeler geçerliklerini kaybetmez. Çünkü Anayasa’nın 153. maddesine göre; “İptal kararları geriye yürümez.
(f. V). Ancak 7242 sayılı Kanun’la sağlanan olanaktan süre itibariyle
henüz yararlanmayanlar, olası bir iptalden etkilenir.
Böyle bir durumda eşitlik ilkesi çerçevesinde onların da aynı olanaktan yararlanmasını sağlamak için Anayasa Mahkemesi kararına uygun yeni bir yasal düzenleme yapılması zorunludur. 153. maddeye göre; “Gereken hâllerde Anayasa Mahkemesi, iptal hükmünün yürürlüğe gireceği tarihi ayrıca kararlaştırabilir.” En çok bir yıllık erteleme süresi içinde TBMM, “iptal kararının ortaya çıkardığı hukukî boşluğu dolduracak kanun teklifini öncelikle görüşüp karara
bağlar.” (f. III-IV).
Nitekim Anayasa Mahkemesi, 21.12.2000 tarih ve 4616 sayılı Kanun’un 1. maddesinin bazı bent ve alt bentlerini Anayasa’nın Başlangıcı ile 2 ve 10. maddelerindeki hukuk devleti ve eşitlik ilkelerine, “Hak arama hürriyeti” kenar başlıklı 36. maddesi ile 38. maddesinin IV. fıkrasındaki masumiyet karinesine aykırı oldukları gerekçeleriyle iptal eden 18.7.2001 tarih ve E. 2001/4, K. 2001/332 sayılı Kararında üç bent için erteleme yetkisini kullanmıştır. Yüksek Mahkeme, 4616 sayılı Kanun’un “1. maddesinin 2, 4 ve 9. bentlerinin iptal edilen kurallarının doğuracağı hukuksal boşluk kamu düzenini tehdit ve kamu yararını ihlâl edici nitelikte görüldüğünden, Anayasa’nın 153. maddesinin üçüncü fıkrasıyla 2949 sayılı Yasa’nın [o tarihte yürürlükteki Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un] 53. maddesinin dördüncü ve beşinci fıkraları gereğince bu kurallara ilişkin iptal hükmünün, kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak altı ay sonra yürürlüğe girmesine” karar vermiş(6); 15.9.2001 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Karar, 15.3.2002 tarihinde yürürlüğe girmişti. Karar doğrultusundaki yasal düzenleme, 21.5.2002 tarih ve 4758 sayılı
Kanun’la yapılmıştır(7).
Anayasa Mahkemesi’nce İnfaz Kanunu’nun 7242 sayılı Kanun’la değişik geçici 6. maddesi hakkında bu yönde bir iptal kararı verilmesi durumunda yapılacak yeni yasal düzenleme için, daha önce 7242 sayılı Kanun’da aranmayan uzlaşmanın en azından Meclis’te grubu bulunan siyasî partileri bir araya getirecek bir anlayışla gerçekleştirilmesi gerekecektir. (27.4.2020)

-------------------------------------------------

(1) 14.4.2020 tarih ve 7242 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun metni için bk. T. C. Resmî Gazete, 15.4.2020, s. 1-17.

(2) 15.8.2016 tarih ve 671 sayılı Olağanüstü Hâl Kapsamında Bazı Kurum ve Kuruluşlara İlişkin Düzenleme Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname metni için bk. T. C. Resmî Gazete, 17.8.2016, S. 29804, s. 61-69.

(3) 9.11.2016 tarih ve 6757 sayılı Olağanüstü Hâl Kapsamında Bazı Kurum ve Kuruluşlara İlişkin Düzenleme Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine
Dair Kanun metni için bk. T. C. Resmî Gazete, 24.11.2016, S. 29898, s. 196-204.

(4) 21.12.2000 tarih ve 4616 sayılı

“23 Nisan 1999 Tarihine Kadar İşlenen Suçlardan Dolayı Şartla Salıverilmeye, Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun” metni için bk. T. C.
Resmî Gazete, 22.12.2000, S. 24208.

(5) Anayasa Mahkemesi’nin 18.7.2001 tarih ve

E. 2001/4, K. 2001/332 sayılı Kararı için bk.
T. C. Resmî Gazete, 27.10.2001, S. 24566; Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi, S. 37, C. 1, Ankara
2002, s. 575-639, karşı oy yazıları: 639-651).

(6) Bk. yuk. dn. 5.

(7) 21.5.2002 tarih ve 4758 sayılı “23 Nisan 1999 Tarihine Kadar İşlenen Suçlardan Dolayı Şartla Salıverilmeye, Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun” metni için bk. T. C. Resmî Gazete, 23.5.2002, S. 24763.

-BİTTİ-