Dünya ticaretini bekleyen gerçekler
Dünyamız artık soğuk savaşın “tek boyutlu” senaryolarına dayalı analizlerle değil “çok boyutlu” analizlerle anlaşılabiliyor. Tarafların belli olmadığı, ortakların sürekli değişebildiği, karışık ve zayıf ittifakların sıklıkla yaşandığı bir dönem içindeyiz. Terör olaylarını, Ortadoğu karmaşasını, artan korku ve endişeleri, içe kapanmayı, İtalya, Almanya, Hollanda seçimleri ve İngiltere’nin Brexit kararındaki siyasal çalkalanmaları rahatlıkla görebiliyoruz. ABD Başkanı Trump’ın çelik ve alüminyum için koymayı düşündüğü vergi, AB ve Çin’in karşı atak yapmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Bir dönem geçerli olan “kur savaşları” yerini “ ticaret savaşları”na bırakıyor mu bilinmezliği ile karşı karşıyayız. Küresel ölçekteki bu saldırgan, umursamaz, şov odaklı, gel-gitli, iniş- çıkışlı tavırlar geliştikçe ve piyasaları dalgalandırdıkça “korumacı” tedbirler her alanda
alınmaya başlanıyor.
Yeni dünya gerçeği
Dünya ticareti; fırtınalı, çalkantılı bir yeni dünyada ortaya çıkan anlaşılması, algılanması oldukça farklı sorulara özgün yanıtların verilmesini şart koşan durumlarla karşı karşıyadır. İç içe geçmiş sistemler bütünü olan küresel dünya koşulları, uğraşmak zorunda kaldığımız “yeni normaller” haline geldi. Yıkıcı zamanların içindeyiz ve kısaca, “yeni normal” olarak düşünülüp kabullenilen, her şeyin hızla değiştiği ve bilinmezliğin hakim olduğu ‘Vuca’ olarak bilinen çağda normalin sınırlarının sürekli biçimde düzensiz olmasını yaşıyoruz. Kısaca, “Nerede olduğumuzu belki biliyoruz ancak nelerle karşılaşacağımızı tam olarak bilemiyoruz, öngöremiyoruz” durumu gibi bir şey.
Sovyet Rusya’nın dağılıp çökmesinden sonra ABD Askeri Akademisi’nde geliştirilen ve orduya rehberlik yapması beklenen, 11 Eylül Küresel Finans Krizi ile iş ve siyaset dünyasına damgasını vuran ‘vuca’ kavramı günümüzü anlamada bizlere yol gösteriyor. Vuca kavramı şöyle açıklanabilir:
- Votalıty (oynaklık, kayganlık) istikrarsız değişimlerin hızını ve çalkantıyı açıklar. Dinamik ve sürekli olarak değişen içerikler, sosyal ortamlardaki durum hakkında çoğunlukla bilgi elde edilmiş olmasına rağmen anlaşılmaz olabilir. Değişim sık sık ve bazen öngörülmezdir.
- Uncertaınty (belirsizlik) netliğin olmadığı durumu anlatmaya çalışır.
- Complexıty (karmaşıklık) kaosun hissedildiği karmaşık dünyadır ve durumlar başkaları ile işbirliğini gerektirir ve kesin çözümler peşinde koşmak oldukça zorlaşır.
- Ambuguıty (muğlaklık), net olmama, uygun bilgiye karşın anlam ve yorum bulanıklığı, neden-sonuç ilişkisinin açık olmadığı ve bilinmediği için kestirim yapmanın imkansız olduğu durumlardır. Örneğin, yapay zeka, robotların kullanımı, veri emperyalizmi, yeni endüstri devrimleri gibi.
Bu dört kelimenin baş harfleri kullanılarak oluşturulan ve günümüzün yeni normalini en güzel biçimde özetleyebilen bir akronim. ‘Vuca’ yı oluşturan ve onu karakterize eden bu dört kavram arasındaki ilişki durağan ve tek boyutlu bir ilişki değildir ve birbirleriyle karıştırılmamalıdır.
Dünyamız gittikçe daha fazla karmaşık ve belirsizlikler içinde yoluna devam ediyor. Eski yapı çatırdadığı gibi iş yapış biçimleri de değişen dünyaya ayak uydurmakta zorluk çekiyor. Bu sene Davos zirvesinin ana teması “Parçalanmış bir dünyada ortak bir gelecek oluşturmak” olarak seçilmişti. Hindistan Başbakanı Modi ve Çin Başbakanı, küreselleşme ve İpek Yolu projesinin önemini vurgulayan konuşmalar yaptılar. Trump, küresel ticaret savaşlarının sinyallerini vererek “Önce Amerika, sadece Amerika demek değil” dese bile önceliğini kesin dille her zaman olduğu gibi vurgulamıştır. Bunu izleyen günlerde hem uluslararası siyaset alanında hem de çelik ve alüminyum vergisi önerileri küresel bir kafa karışıklığı yaratıyor.
Belirsizlikle dolu
Siyasette yeni tür ittifaklar ve liderlerin popülist, sözü sözüne uymayan söylemleri ile dünya ticaretindeki anlaşmaların nerdeyse yok sayıldığı ve her ülkenin kendi çıkarını korumaya yönelik karşılıklı restleşmelerin rastlandığı bir dünyaya doğru gidiliyor. Kaos ve düzensizlik dünyasında öngörü yapılamayan, belirsizlikler, korku, şüphe, zorluklar ve karışıklıkların olduğu ortamlarda doğru ve hızlı karar verebilmek oldukça zorlaşıyor.
Tehditkar ve saldırgan söylemler uluslararası ticarete yeni bir yön veriyor. Vuca dünyasının kalıcı ve tam anlamıyla çözümlerin olmadığı bir dönemi göstermesi bütünleşik bir yaklaşım ile çeviklik, esnek davranma ortak-çalışma ve işbirliği, paylaşma, çok boyutlu düşünme, çoklu görevlerin yerli kültürle uyumlu biçimle ele alınmasını gerektiriyor. Yeni oluşumda yöneticiler daha esnek, daha kapsayıcı, uyum sağlayıcı bir nitelikte olabilmelidir. Çok daha geniş bir bakış açısı, bilgi ve yeni kavramlar ve uygulamalara geçiş şart oldu. Eski ezber ve beklentiler yok artık. Hayatın her alanını etkileyen ve her yönden kendini gösteren değişime hızla uyum ve stratejiler geliştirmek yarınlarımız için zorunlu.
