‘Bazen budama bıçağıyla vura vura bir yol açmak gerekebilir’ (2)

Başkanlık sisteminin 2,5 yılı geride bırakıldığından hareketle; yapılması gerekenler, sistem içindeki uyum sorunlarının, aksamaların, eksikliklerin, işlemeyen mekanizmaların ve bürokratik yönetim kademelerindeki yöneticilerden kaynaklı problemlerin öncelikli tespit edilmesi gerekir.
Ancak bürokrasi ve bürokratla ilgili işleyiş ve liyakat konusunda bir “ölçü metre” bulunmuyor. O zaman bu konuda bakılması gereken bazı somut veriler bulunmaktadır. Bu verilerde başta TBMM Dilekçe Komisyonu ve diğer komisyonlar, CİMER, bakanlıklar/ kurum-kuruluşlar teftiş kurulları, iç denetim, genel kamuoyu yoklamaları, anketler, OMBUDSMANLIK Kurumu vb. kurumlara gelen şikayetler, yazılı ve görsel medya, siyasi kulisler, dost sohbetleri vb. alınan izlenimlerle büyük oranda ortaya konulabilir. Nitekim bu çalışmamızda sahada olması nedeniyle yüksek bürokrat olan değerli akademisyen dostlarımızın sistemde tespit etmiş olduğu eksikliklerden de yararlanılmıştır.
Diğer yandan devletin bir anlamda işlerliğini sağlayan bürokrasiyi haklı haksız eleştirmek sorunları çözmez. İnsan denen hassas varlığı kırmamak, onları kazanmak ve motive etmek ihmal edilmemelidir. Şüphesiz bürokratta eleştirilerden pay çıkaracak ve şikâyetleri asgariye indirecektir. Sonuçta hukuk, kanun ve bu çerçevede yönetimin politikalarını yerine getirmede bürokratlar, devlette işlerliği sağlamakta temel unsurdur. Nitekim Max Weber de bu hususu ; “Biçimsel ve teknik açıdan bürokratik yönetim en rasyonel yönetim şeklidir. Modern dünyada bürokratikleşmekten başka alternatif yoktur. Kadim medeniyetler ve topluluklar da bürokratik yapıya sahip olmuştur.” Şeklinde ifade etmiştir. (6)

4BÜROKRASİDE YAPILMAMASI GEREKENLER

1. Sorumsuzluk, yerinde ve zamanında inisiyatif almama,
2. Sorunları öteleme,
3. Ceberrut (kibirli, büyüklük taslayan, acımasız, merhametsiz) davranma,
4. Adil ve eşit davranmama,
5. Astla istişare etmeme,
6. Kamu gücünü keyfi kullanma,
7. Üst amirlerce kurumsal aidiyet duygusunun yeterince sağlanmaması,
8. Kendisinden önce görev alıp hizmet edenleri yadsıma veya gerekli itibar ve vefayı göstermeme,
9. Her türlü aidiyetinin göreve yansıtılmaması,
10. Gizliliği esas alma, şeffaflıktan uzak durma,
11. Aşırı denetim ve biçimsellik, vb.

5ÇÖZÜM ÖNERİLERİNE KATKI

Başkanlık sisteminde; Halkın büyük çoğunluğunun gördüğü ve kabul ettiği bir gerçek var: “Hızlı karar verme, hukuk ve kanun çerçevesinde ivedi yerine getirme” böyle olmakla birlikte sistemin daha iyi, verimli ve geniş kabul görme adına bazı tespitlerimizi ilgililere ve kamuoyunun bilgisine sunmakta yarar görüyorum.
1. Karar verme hızlanmakla birlikte, sorun oluşturan konularda da ivedi çözüm bulunması,
2. Memnuniyet anketleri yapılıp, görüş sorulması.
3. Bürokratik yapılanma radikal bir şekilde değişmiştir, sistemin geniş kitlelerce tanınması ve daha çabuk benimsenmesi için halkla ilişkilerin iyi yürütülmesi ve tanıtımın yaygınlaştırılması,
4. Yeniden yapılanmada yetki ve görev sınırlarının net belirlenmesi ve sağlıklı
bir koordinasyonun sağlanması. Bunun sonucu birleştirilen bakanlıklar dâhil çelişkili kararların alınmasının önüne geçilmesi,
5. Bürokraside çok önemli sorun olarak gözlemlediğimiz (istisnalar hariç) yetki ve görev sınırları içerisinde mutlaka inisiyatif alma ve sorun çözmeye odaklanma. Her konunun üst makamlara taşınmaması,
6. Denetim zihniyetinin değişmesi, bürokratın ve kamu görevlilerin potansiyel olarak hata veya suç işlemiş olabilecekleri önyargısıyla hareket edilmemesi, doğru iş yapanların, başarılı olanların yeterince ödüllendirilmesi,
7. Riski alt yetkililere havale etmekten ve inisiyatif almamaktan sakınılması,
8. Atamalarda, yükselmelerde kariyer ölçütlerinin objektif olması ve buna uyulması. Her tür aidiyetin söylenti dahi olsa değerlendirmelerde gözetilmesinden sakınılması,
9. Kamu görevlilerin usulsüz çıkar sağlamaya yönelmemeleri için ücret politikasının reel ve insanca yaşama standartlarında veya ona yakın olması,
10. Kayırmacılığın (akraba, yakın, arkadaş, aidiyet ) her iktidar döneminde olduğu bilinen bir gerçektir. “Kötü emsal örnek teşkil etmez” kuralından hareketle çoğu iddiadan öteye gidemese de (ki kamu çalışan sayısı gözetildiğinde, görsel ve yazılı medyada yazılanlara bakılırsa bunun az bir oran olduğu söylenebilir) tespit edilen kayırmacılığın önüne geçilmesi.
Diğer yönden atama, nakil, yükselme vb. şartları tutan, liyakatli bürokratların da akraba, yakın, arkadaş, her türlü aidiyeti vb. gerekçelerle ve kayırmacılık kaygısıyla o göreve atanmamasının da hukuk ve adalet adına önüne geçilmesi,
11. Verimlilik artışına odaklanma ve fazla harcamaların önlenmesi. Parlamenter sistemden kaynaklanan birimlerdeki hantal yapının tespit edilmesi ve giderilmesi,
12. Yazışma ve geri dönüşlerin hızlandırılması, bilgi paylaşım bankasının ve projelerin izlenmesi, gecikmelere anında müdahale edilmesi. E- devlet bu bağlamda mükemmel bir uygulama olup, bireyin yaşam kalitesini arttırdığı gibi, devlette masrafsız, hızlı, sonuç alıcı işleri yapmasını sağlamıştır.
Son olarak yazımızı ünlü yazar ve düşünür Amin Maalouf’un son kitabı “Uygarlıkların Batışı”ndan bir tümcesiyle tamamlamak istiyorum: Yanlış anlaşılmaması dileğiyle..
“ Tarihler, kişiler, tutkular ormanında kaybolmak istemiyorsak, bazen budama bıçağıyla vura vura bir yol açmak gerekebilir.”
6. Max Weber, “Bürokrasi ve Otorite”, Adres yayınları, 3.b.Mart, 2008, s.50.