BOZKURT ARAN
Ağustos 2012 tarihinde TEPAV’da kurulan Ticaret Çalışmaları Merkezi’nin Direktörlüğü’nü yürütüyor. 1973 yılında Dışişleri Bakanlığı’nda çalışmaya başladı. 40 yıllık hizmet süresince Düseldorf Başkonsolosu, Tahran, İslamabat, UNESCO ve Dünya Ticaret Örgütü nezdinde Büyükelçi ve Daimi Temsilci görevlerinde bulundu. Ayrıca merkez görevi sırasında İkili Ekonomik İlişkiler Genel Müdürü ve Orta Doğu Siyasi İlişkiler Genel Müdürü görevlerini yaptı.
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) 9’ncu Bakanlar Konferansı 3-6 Aralık tarihlerinde Endonezya’nın Bali adasında yapılmaktadır. Toplantıya 140 ülkenin Ticaret ve Ekonomi Bakanlarının katılacağı ifade edilmektedir. DTÖ Bakanlar Konferansı küresel ticaret sisteminin en üst karar organı niteliğindedir. Uluslararası kurallı ticaret içindeki yeri güçlendikçe Türkiye bakımından DTÖ’nün öneminin artığı bir döneme gelindiği de görülmektedir.
YENİ AÇILIMLAR
Bali de ele alınacak konular arasında, Türkiye’yi doğrudan ilgilendiren en önemli husus, AB ülkelerinin karayolu transit geçişlerine uyguladıkları kısıtlayıcı ve ayrımcı muamelelerin düzeltilmesine yönelik Türkiye’nin ısrarla gündeme getirdiği “Transit Serbestisi” konusudur. Ticaretin kolaylaştırılması alanında yapılacak bir iyileşmenin “Transit Serbestisi”ni kapsaması Türkiye tarafından yaşamsal önemde bir konu olarak ileri sürülmektedir.
AB ile Türkiye arasında “Transit Serbestisi” konusunda bir süredir zorlu müzakereler yapılmakta idi. Bu defa Bali’de gerçekleştirilecek görüşmelerle bu konuda uzlaşı sağlanması olanağı da bulunmaktadır. Böylece belki de ilk defa AB ile Türkiye arasındaki bir anlaşmazlığın çok taraflı ticaret sisteminin yani DTÖ müzakere platformunun kullanılarak çözüme kavuşturulması yöntemi denenmiş olacaktır.
DTÖ’ nün 1995 yılından bu yana geçmişi, ileriye dönük iyi niyet ifadelerinin bağlayıcı kurallara dönüştürülemeyen ve sadece beklentilerin bir sonraki toplantılara tehir edilmesi ile yetinilen Bakanlar Konferanslarıyla doludur. Kurulduğu günden bugüne kadar kendisinden beklenenlerini yerine getirmekten uzak olan DTÖ’ye bu defa Bakanlar Konferansı bir yeni ivme
sağlayabilecek mi?
DEĞİŞEN DENGELER
Bu soruya olumlu yanıt verebilmek güçtür. Gerçektende, 2001 yılında Doha Bakanlar Konferansında büyük umutlarla ilan edilen Doha Kalkınma Gündeminin 12 yıldır aralıksız sürdürülen müzakereleri küresel ticarete yeni bir serbestleştirme getiren çok taraflı bir anlaşma ile sonuçlanamamıştır. Buna karşılık, 2008 ekonomik krizinin etkilerinin giderilemediği bir devrede küresel ticaretin çağın gereksinimlerine yanıt verebilecek yeni açılımlarla güçlendirilmesine her zamandan daha fazla gerek bulunmakta idi.
Bu konuda DTÖ’nün yetersiz kalışının en belirgin sebebini ülkeler arasında küresel düzeyde dengelerde görülen değişim ile açıklamak olasıdır. Kısacası yükselen ekonomilerin de içinde bulunduğu Gelişme Yolundaki Ülkelerin (GYÜ) son yıllarda ivme kazanan kalkınma seviyeleri, uluslararası ticaretten aldıkları payda önemli değişimler yaşanmasına neden olmuştur.
GYÜ’lerin küresel planda ağırlıklarında görülen bu artışın çok taraflı ticaret müzakerelerine de yansıması kaçınılmaz olmuştu. Küresel ticaret alanında değişen dengelerin GYÜ’lerin müzakerelerde kalkınmaya yönelik hususlar konusunda daha da ısrarlı olmalarına yol açması, esasen karmaşık olan müzakere ortamını bir ölçüde kilitlenmiştir. DTÖ’nün yetersiz kaldığı savları artık sıklıkla duyulmaya başlanmıştır.
Küresel planda en son tamamlanan serbestleşme olan 1994 yılındaki Uruguay Turunda ABD ve Avrupa Birliğinin yarattığı “sinerji” anlaşmanın yapılmasına yeterli olmuştu. Bu defa, çok taraflı ticaret sürecinde etkili olan paydaşlar sayısı artmıştır.
‘ERKEN HASAT’ PAKETİ
Cenevre’den bir süredir alınan işaretler Doha Kalkınma Gündeminin tamamlanamayacağı anlaşılmaktadır. Bakanlar Konferansının fiyasko ile sonuçlanmasını engellemek amacıyla olgunlaşan bazı konulardan bir “erken hasat” paketinin toplantı sonunda onaylanması beklenmektedir. Bu konular temelde Ticaretin Kolaylaştırılması başlığı, tarım alanında bazı iyileştirmeler, en az gelişmiş ülkelere uygulanan özel ve lehte muamelenin iyileştirilmesi ve Yemen’in DTÖ’ye üyeliğinin kabulü olarak özetlenebilir.
Bu konularda tam bir mutabakatın olduğu da şüphelidir.
İrtibat telefonumuz: 0212 337 92 23 email: dusunce@milliyet.com.tr