Glikasyon nedir?

Glikasyon, vücuttaki glukoz, fruktoz gibi şeker moleküllerinin proteinlere, lipitlere veya DNA’ya enzimatik olmayan bir şekilde bağlanmasıyla oluşan bir kimyasal reaksiyondur. Bu süreç, özellikle kan şekerinin yüksek olduğu durumlarda hızlanır ve hücrelere zarar verebilecek ileri glikasyon son ürünlerinin (AGEs - Advanced Glycation End Products) oluşumuna neden olur. AGEs, hücresel işlevleri bozar, iltihaplanmayı artırır ve oksidatif stresi yani paslanmayı tetikleyerek dokulara zarar verebilir.

Damar sağlığı için neden risklidir?

1. Elastikiyetin azalması: AGEs, damar duvarındaki örneğin kolajen gibi proteinlerle etkileşime girerek damarların elastikiyetini azaltır. Bu, damarların sertleşmesine yani ateroskleroza yol açabilir.

2. Oksidatif stres (paslanma): AGEs, reaktif oksijen türlerinin üretimini artırarak oksidatif stres oluşturur. Bu durum damar iç yüzeyindeki endotel hücrelere zarar verir ve damar tıkanıklığı riskini artırır.

3. İltihaplanma: AGEs, bağışıklık hücrelerini aktive ederek kronik iltihaplanmayı tetikler. Bu, damar yapısının bozulmasına katkıda bulunur.

4. Tansiyon ve kan akışı: Damarların sertleşmesi ve esnekliğini kaybetmesi, kan basıncının yükselmesine ve kalbin daha fazla çalışmasına neden olabilir.

5. Trombüs oluşumu: AGEs, damar duvarındaki hücrelerin normal işlevini bozarak pıhtılaşma eğilimini artırabilir, bu da kalp krizi veya inme riskini yükseltir.

Glikasyon nasıl ölçülür ve neyi gösterir?

1. HbA1c (Glikozillenmiş Hemoglobin):

Nasıl ölçülür? Kan testi ile ölçülür.

Neyi gösterir? Son 3 ay içerisindeki ortalama kan şekeri seviyelerini yansıtır.

Normal değerler: Genellikle yüzde 4 ile yüzde 5.7 arasında olmalıdır. Yüzde 6.5’in üzerinde olması diyabet teşhisini destekler.

2. AGE seviyeleri:

Spesifik laboratuvar testleriyle ölçülebilir.

AGE’ler floresan yayma özelliğine sahiptir. Bazı özelleşmiş cihazlarla cilt üzerinden de ölçüm mümkündür.

AGE birikimi, uzun vadeli şeker kontrolü, yaşlanma ve damar sağlığını etkileyen faktörler hakkında bilgi verir.

3. İdrar ve kan testleri:

AGE yan ürünleri idrar veya kanda ölçülebilir.

Oksidatif stres ve metabolik sağlık hakkında ipuçları sağlar.

Glikasyon neden yüksektir?

1. Yüksek kan şekeri: Diyabet veya insülin direnci olan bireylerde kan şekeri sürekli yüksek seviyelerde seyrettiği için glikasyon oranı artar.

2. Fazla şeker ve karbonhidrat tüketimi: Beslenmede yüksek miktarda şeker ve rafine karbonhidrat bulunması, glikasyon riskini artırır.

3. Oksidatif stres ve iltihaplanma: Serbest radikallerin ve iltihabi süreçlerin fazla olması glikasyonu hızlandırır.

4. Yaşlanma: Yaş ilerledikçe AGEs birikimi artar.

5. Sigara ve zararlı alışkanlıklar: Sigara içmek, toksinlerin ve oksidatif stresin artmasına neden olarak glikasyon sürecini hızlandırır.

6. Böbrek hastalıkları: AGE’lerin vücuttan atılımını engelleyerek birikmesine yol açabilir.