Taksim Anıtı’ndan İdlib’e

İdlib’de yaşananlar nedeniyle Rusya-Türkiye ilişkilerinde gelinen nokta kimilerine göre; anlaşılmaz, hayret verici, kimilerine göre; malûmun ilamı. Uluslararası ilişkilerde kişisel dostluklar, çabalar, inisiyatiflerin bir noktaya kadar etkili olduğuna, kapıları açtığına ya da kapattığına tanıklık edilse de, aslolan ulusal çıkarlardır. Devletler arası ilişkiler, zamana, koşullara, zorunluluklara göre şekil alır. Dost da olabilirsiniz, düşman da. Bazen dost, bazen düşman da, ne dost, ne düşman da. Kişisel ilişkiler bu durumu kaldırmasa da devletler arası ilişkilerde normal karşılanır. 

İki Rus general

Örnek mi? Taksim Cumhuriyet Anıtı mesela... Her gün milyonlarca İstanbullunun önünden geçtiği, 1928 tarihli o anıt, aynı zamanda bir vefa örneğidir. Bir yüzü Kurtuluş Savaşı’nı bir yüzü de genç cumhuriyeti tasvir edecek şekilde yaptırılan anıtta özellikle iki Rus generalin tasvirine bizzat Gazi Mustafa Kemal’in talimatıyla yer verilmiştir. Gazi’nin sivil kıyafetle görüldüğü tarafta bir yanında İsmet İnönü, öbür yanında ise Mareşal Fevzi Çakmak bulunur. Arkalarındaki topluluk halkı temsil eder.

Halkın arasında İsmet İnönü’nün hemen arkasında yer alan kasketli figür General Vasiliyeviç Mihail Frunze, Fevzi Çakmak’ın arkasındaki figür de Mareşal Kliment Yefremoviç Voroşilov’dur. Bazı kaynaklarda kasketli kişinin Frunze değil, Rusya’nın Ankara’daki ilk Büyükelçisi Semyon İvanoviç Aralov olduğu belirtiliyor. Frunze ya da Aralov arasında fark etmeyen şey; Lenin’in her ikisini de Kurtuluş Savaşı sırasında yapılan silah ve maddi yardımlar konusunda görevlendirmiş onların da etkin rol üstlenmiş olmalarıdır. Mareşal Voroşilov savaş döneminde Ankara’da askeri danışmanlık yapmıştır. Kurtuluş Savaşında en büyük yardımın alındığı Sovyet Rusya’ya duyulan minnettarlık İstanbul’un da kalbine çakılmıştır. Sovyet Rusya aynı zamanda İstanbul’da kalmakta ısrar eden yabancı konsoloslukların aksine, genç cumhuriyetin başkentinde ilk büyükelçilik açan ülkedir. Büyük memnuniyet yaratmıştır Ankara’da bu karar. Oysa tarih kitaplarında, Osmanlı döneminde orduların karşı karşıya geldiği 10’dan fazla savaş da var.

Rusya bugün ne istiyor?

Arabaşlıktaki soruyu Moskova’da diplomat olarak bulunmuş, Rus devletini ve toplumunu da tanıyan bir kaynağıma sordum. Şu cevabı verdi: 100 bine yakın evliliğin ortaya çıkardığı yaklaşık 500 bin kişilik akrabalık, dostluk köprüsü avantajı olan, enerji, ticaret, turizm ve savunmada karşılıklı menfaatlerin bulunduğu, liderleri de iyi anlaşan iki ülke. Ama aynı zamanda Suriye meselesiyle birlikte, tekrar Orta Doğu sahasına global bir güç olarak döndüğünü ispatlamak isteyen bir Rusya var. Tartus ve Hmeymim gibi üslerini, yani Suriye kazanımlarını korumak isteyen bir Rusya var. Kafkaslar deneyimini hiçbir zaman hafızasından silmeyen ve silmeyecek olan, dolayısıyla ‘dini radikalizmle’ mücadele etmeyi şiar edinmiş bir Rusya var. Suriye ona bu fırsatları sunuyor.

Görünen o ki Rusya bu fırsatlar için köprüleri atmaya yakın bir tavır sergiliyor. ‘Bu tavır değişir mi?’ sorusunun cevabı hakkında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in bu hafta gerçekleşecek olan yüz yüze görüşmesinden sonra belki bir fikir edinebiliriz. 

Bu haftanın fikir verecek ajanda notları

2 Mart: İsrail, bir yıl içindeki 3. seçimini yapıyor. Seçim daha gerçekleşmeden, 4.’sünün olabileceği tartışması var. Kurulduğu yıldan bu yana İsrail koalisyonlara mahkûm. Ama artık koalisyon bile kurulamıyor.

3 Mart: TBMM İdlib’deki durumun görüşülmesi için toplanacak. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Meclis’i bilgilendirecek, adı Bahar Kalkanı olarak belirlenen harekatla ilgili de bilgi verecek.

3 Mart: ABD’de 3 Kasım seçiminin en önemli aşamalarından biri olan, 14 eyalette ön seçimin yapılacağı “Süper Salı” günü. Delege sayısı en fazla olan California (415) ve Texas’ın (228) da yer alması bu yıl Süper Salı’yı daha da önemli kıldı. Demokrat Parti’nin başkan adayını belirleyecek 3979 delegeden 1357’si o gün netleşecek.

5 Mart: Bir süredir beklenen Erdoğan-Putin görüşmesi Moskova’da gerçekleşecek.