Dışişleri SAM’dan ikinci kitap! KOVID 19 sonrası Türk dış politikası

Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi (SAM), KOVID 19 küresel krizine ve sonrasına dair farklı disiplinlerden 26 akademisyen ve düşünürün öngörülerini, “COVID 19 sonrası Küresel Sistem: Eski Sorunlar, Yeni Trendler” başlıklı kitapta toplayarak, yayınladı. SAM çok yakında bu kez küresel krize küresel bakışı derleyeceği ikinci bir kitabı yayınlayacak. SAM Başkanı Dr. Ufuk Ulutaş, bu kez ABD’den Çin’e, Hindistan ve Latin Amerika’dan Afrika’ya ve Ortadoğu’ya ulaşacak çeşitlilikte, önemli akademisyen ve düşünürlerin görüşlerini aldıklarını söyledi. Kitapta, yumuşak güç teorisinin öncülerinden Joseph Nye’dan, Nobel Barış Ödüllü Rigoberta Menchu’ya kadar birçok ismin makaleleri yer alacak.

Ulutaş ile yeni kitabın yanında özellikle Türkiye’nin pandemi sonrası dış politikasını, değişiklikler olup olmayacağını konuştuk. KOVID 19 sonrasına ilişkin beklentileri üç başlıkta derlemek mümkün: büyük kırılmalar ve kopuşlarla “hiçbir şey eskisi olmayacak” diyenler, bir şeyler değişecek ama o kadar da çok değil diyenler ve her şey bir süre sonra kaldığı yerden devam edecek diyenler... Ulutaş ise büyük kırılmalar beklemiyor ama “Bazı şeyler bu dönemde atılan adımlar ve çıkarılacak derslere göre değişebilir” diyor. Türkiye’nin, olursa da büyük saflaşmaların parçası olmayacağını savunuyor. Çünkü diyor Ulutaş, “Biz aslında yerleşik, kutuplaşmalar üzerinden dış politika belirleme konseptine karşıyız, pandemi sonrasında da bunu savunmaya devam edeceğiz”.

Türkiye’nin önündeki yeni düzlemler

Buna mukabil Ulutaş, bir takım sınamalar halen mevcut olsa da Türkiye’nin bazı ülkelerle daha olumlu düzlemde ilişki kurabileceği bir dönemin arifesinde olduğu görüşünde. Bunlardan biri ABD... SAM Başkanı, buna ilişkin emareleri şöyle sıralıyor:

- Türkiye’nin yaptığı yardımlara ilişkin kongre üyelerinin Türkiye’ye gönderdiği teşekkür mektubunun içerdiği mesajlar... Amerikan Kongresi’nden uzun süredir Türkiye ile alakalı müspet mesajlar duyulmuyordu. Ancak bu süreçte özellikle ilişkilerin geleceğine ve müttefikliğe de vurgu yapan bir mesaj verdiler ki bu önemli.

- İki ülke arasında Libya politikası konusundaki örtüşmeler artıyor. Libya’da günden güne etkisini artıran bir Rusya gören ABD, onu dengelemek için Türkiye ve Ulusal Mutabakat Hükümeti ile işbirliği alanlarını artırabilir. NATO’nun son açıklamasını da buna paralel okumak lazım.

- Türkiye’nin Suriye’de barışı sağlama konusundaki gayretlerine dair açıklamalar...

- DC’de bir boşlukta yazılması mümkün olmayan, “ABD bölgesel bazı manevralar yapabilmek için Türkiye ile arasını tekrar düzeltmeli mi?” konulu bazı yazılar... Yazıların kaleme alınmış olması, Trump yönetiminde en azından bir kesimin bu yönde bir eğilimi olduğunu ve buna karşı cevap verme gayreti olduğunu gösteriyor.

- Trump’ın, “Tedarik zincirimiz sağlam değil, dışarıya bağımlıyız” minvalindeki açıklaması... ABD tedarik zincirlerini yeniden düzenleyecek. Ancak bu konuda bir önceliklendirme yapması gerekiyor. Çin’deki tedarik zincirlerini ABD’ye çekmeye çalışırken, Türkiye gibi müttefik ülkelerdeki bağımlılıklarını azaltma gayretine giremeyebilir. Türkiye ile Amerika’nın daha yakın işbirliği yapacağı yeni bir dönem başlayabilir.

ABD’den İsrail’e sarı ışık

Salgınla mücadele performansı ile KOVID 19 sonrası küresel siyaset analizi arasına kuvvetli bir bağ olduğu görüşünü savunan Ulutaş’a göre; Türkiye’nin performansı İtalya, İspanya gibi bazı AB ülkeleriyle de yeni bir yakınlaşmanın kapısını aralayabilir. SAM Başkanı, pandemi sonrasında ayrıca Türkiye’nin bir süredir devam ettirdiği, bazı ülkelerin de destek verdiği, çok taraflı kuruluşlarda reform talebine daha teşne bir uluslararası kamuoyunun oluşacağı görüşünde.

Aynı zamanda İbranice de bilen bir Ortadoğu uzmanı olan Ufuk Ulutaş’a son olarak, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun “ilhak” ana temalı İsrail ziyaretini sordum. Ulutaş’ın yorumu; daha önce ilhaka yeşil ışık yakan ABD’nin bunu sarıya çevirdiği şeklinde. Seçime giderken birçok hesabı pandemi nedeniyle alt üst olan, uğraşması gereken sorunlar listesi uzayan ABD’nin, ilhakın yol açacağı yeni bölgesel dalgalarla mücadeleye ayıracak enerjisi yok gibi... Öncelik listesinin başına “Çin ile hesaplaşmayı” koyacağı anlaşılan ABD’nin birlikte hareket edebileceği müttefikleri olabildiğince korumak ve genişletmek isteyeceğini söyleyen Ulutaş, dolayısıyla ABD’nin İsrail’e “biraz bekleyin” dediğini düşünüyor.