Çin usulü kalkındırma modeli
Çin’in Şincan Uygur Özerk Bölgesi için “denize en uzak, buzula en yakın yer” tanımlaması yapılıyor. Yüzölçümü ile Çin topraklarının altıda birini, 23 milyonluk nüfusu ile ülke nüfusunun 60’da birini oluşturuyor. Kuzeybatıdaki özerk bölgenin, sekiz ülke ile sınırı bulunuyor.
Bölge Çin için birkaç açıdan stratejik öneme sahip. Bunlardan biri, tarihi İpek Yolu’nda olduğu gibi bugün de Avrupa’ya bağlanan en kısa yol olan batı hattının merkezi Şincan’ın başkenti Urumçi. Çin’in iç kesimlerinden yüklerini alıp hareket eden trenler, son durak Urumçi’den çıkıp, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu ülkelerden geçerek Avrupa’ya ulaşıyor. Çin’i Hint Okyanusu’na bağlantısını sağlayan, Şincan’ın Kaşgar şehrinden Pakistan’daki Gvadar limanına uzanan demiryolu hattının başlangıç noktası da aynı topraklar.
Devlet usulü Robin Hood’luk
Çinli yetkililerin verdiği bilgiye göre; 2002-2011 yılları arasında nispeten geri kalmış kırsal bölgede başlatılan yoksullukla mücadele çabaları, 2011-2015 döneminde iç talebin ve gelirlerin artırılması hedefine dönüştü. Bunun için merkezden aktarılan kaynaklar dışında, devlet usulü Robin Hood’luk olarak tanımlanabilecek ‘zengin bölgeden fakir bölgeye zorunlu destek’ modeli uygulanmaya başladı. Bölge yetkilileri, reform ve dışa açılma sürecinde bir kesimin zenginleşmesine izin verilerek, onların da başkalarının gelişmesine katkı sağlamasının amaçlandığını anlattı.
Bu modele göre; Çin’in iç ve güney kesimlerinde yer alan 19 eyalet ya da şehir, Şincan’da yerleşim yerlerine maddi, teknik ve personel gibi konularda destek vermekle yükümlü oldu. 19 bölge, GSMH’lerinin yüzde 0.3-0.6’sı arasında bir bölümünü sorumlu oldukları illere aktarıyor, personel ve teknik destek sağlıyor. Örneğin Kaşgar’a yardım ile yükümlü şehirlerden biri olan Şanghay’dan bir doktor olan Cui Yong, 3 yıldır Kaşgar 2. Halk Hastanesi’nin yöneticisi. Yong, kendisi gibi sadece Şanghay’dan gelen yönetici sayısının 700 civarında olduğunu söylüyor. Hastanenin tıbbi cihaz ihtiyacının bir kısmını da Şanghay’dan karşılanıyor.
Akıllı şehir ve serbest bölge karışımı
Bir başka örnek bölge başkenti Urumçi’de temelleri 1994 yılında atılan Urumçi Ekonomik ve Teknolojik Kalkınma Bölgesi (UETD) projesi. UETD, Çin genelindeki 219 kalkınma bölgesinden biri olmakla birlikte, Şincan genelinde türünün ilk örneği. Ne sadece bir serbest ticaret bölgesi, ne de akıllı şehir. İkisinin karışımı... Gökdelenlerden oluşan yaşam alanları, 3 bin 500-5 bin tren yükleme kapasitesine sahip modern teknoloji ile donatılmış kara liman bölgesiyle modern İpek Yolu tren seferlerinin ana durağı konumunda. Bölge aynı zamanda imalat sanayi, enerji şirketleri, Çin’in önde gelen markalarının atölyelerinin yer aldığı farklı bölümleriyle 350 bin kişinin yaşadığı, hâlâ devam eden etapları olan, Urumçi’nin yeni yüzü gibi.
Türkiye’den turist bekliyorlar
Bölge genelinde sıçrama gösterilen alan ise turizm. Özellikle Turfan ve Kaşgar meyve, yemiş çeşidi ve kalitesiyle üne sahip. 500 çeşit üzümün yetiştiği Turfan ile Kaşgar gibi eski yerleşim yerleri, mutfakları ve el sanatları ile ağırlıklı olarak yerli turistin ilgisini çekiyor. Birçok kişi evini pansiyona dönüştürmüş, lokantacılık yaygınlaşmış. Şincan genelinde 2018’de 150 milyon olan turist sayısı, 2019’un 9 aylık döneminde 200 milyona ulaşmış.
Sınır Araştırmaları Enstitüsü’ne bağlı (CASS) Şincan Araştırma Ofisi uzmanlarının verdiği bilgiye göre; bölgenin toplam GSMH’si 1950’lerden bu yana 200 kat artmış. Kişi başına düşen gelir de 50 bin yuan (yaklaşık 7 bin dolar) seviyesine ulaşmış durumda. Bölge ekonomisi 2019’un üçüncü çeyreğinde yüzde 6.2 oranında büyümesine rağmen bu oranın diğer yerlerle kıyaslandığında düşük olduğu vurgulanıyor.
